Tek yetkili Erdoğan!

Hükümetin çıkardığı uyum KHK’leri, yeni sisteme geçiş için teknik düzenlemeler gibi gösterilse de ‘tek adam, tek yetki’ sistemini yasallaştırıyor. Yasalardaki tüm ‘Başbakanlık’ ve ‘Bakanlar Kurulu’ ifadeleri ‘Cumhurbaşkanı’yla değiştirilirken, Cumhurbaşkanı her alanda tek belirleyici hale getirildi. Üniversitelerdeki kadroların belirlenmesinden, kültür alanında yönetmelik çıkarmaya, yedek subaylığın süresinin belirlenmesinden kimlerin Türk vatandaşlığına alınıp vatandaşlıktan çıkarılacağına, nüfus planlamasından polislerin istihbarat çalışmalarına kadar neredeyse her alanda ilgili bakanlıkların ve kurumlarının önerisi ve görüşünün alınması uygulaması kaldırıldı. Hükümetin 218 maddelik son uyum KHK’sinde dikkat çeken düzenlemelerden bazıları şöyle:

Kadroları serbest bırakma: Yükseköğretim Kurumları Öğretim Elemanlarının Kadroları Hakkında KHK’de yapılan değişiklikle üniversitelerin saklı kadrolarının serbest bırakılmasında ilgili üniversitenin teklifi, YÖK’ün uygun görüşü üzerine Maliye Bakanlığı ile Devlet Personel Dairesi’nin görüşlerinin alınması kaldırıldı. Bu konuda tek yetkili Cumhurbaşkanı olacak.

Zorunlu lisans verme: Kamu sağlığı veya millî güvenlik nedenleriyle patent konusu buluşun kullanılmaya başlanılması, kullanımın artırılması, genel olarak yaygınlaştırılması, yararlı bir kullanım için ıslah edilmesinin büyük önem taşıması veya patent konusu buluşun kullanılmamasının ya da nitelik veya nicelik bakımından yetersiz kullanılmasının ülkenin ekonomik veya teknolojik gelişimi bakımından ciddi zararlara sebep olacağı durumlarda doğrudan Cumhurbaşkanı, lisans verilmesine karar verecek. İlgili bakanlığın önermesi hükmü kaldırıldı.

Kolluk Gözetim Komisyonu: Kolluk Gözetim Komisyonu’nun üyelerinin belirlenmesi sırasında Adalet Bakanı’nın, artık üniversitelerin ceza ve ceza usul hukuku ana bilim dallarında görevli öğretim üyeleri ile baro başkanı seçilme yeterliliğine sahip serbest avukatlar arasından 3’er aday belirleme yetkisi olmayacak. Cumhurbaşkanı, doğrudan atama yapacak.

Metan gazından alınacak devlet hissesi: Türk Petrol Yasası’na göre üretilecek metan gazından alınacak devlet hissesinin oranının dört katına artırma veya yarısına kadar indirme konusunda ilgili bakanlığın teklifi alınmayacak, Cumhurbaşkanı karar verecek.

BM’nin malvarlığını dondurma kararları: BM kararlarıyla listelenen kişi, kuruluş veya organizasyonların tasarrufunda bulunan malvarlığının dondurulması kararları Cumhurbaşkanı’nın kararıyla uygulacak. Malvarlığının Dondurulması Değerlendirme Komisyonu’nun MASAK Başkanı’nın başkanlığında MİT, Adalet Bakanlığı, Dışişleri Bakanlığı ve Hazine Müsteşarlığı temsilcilerinden oluşmasıyla ilgili hüküm kaldırıldı.

Riskli alanların belirlenmesi: Zemin yapısı veya üzerindeki yapılaşma nedeniyle can ve mal kaybına yol açma riski taşıyan alanların belirlenmesinde ilgili bakanlık veya idare tarafından Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı’nın görüşünün de alınarak ilgili bakanlığın önerisinin alınması uygulaması kaldırıldı. Bu alanların belirlenmesinde doğrudan Cumhurbaşkanı yetkili olacak.

Korucularla ilgili düzenleme: Güvenlik korucuları ile korucu başlarının, görevlendirme şekilleri ve göreve alınmalarıyla ilgili usul ve esaslar Cumhurbaşkanı’nca çıkarılacak bir yönetmelikle düzenlenecek. Yönetmeliğin hazırlanmasında Milli Savunma Bakanlığı ve Maliye Bakanlığı’nın görüşünün alınması uygulaması kaldırıldı.

Yedek subaylığın süresi: Yedek subay yetiştirme süresi Cumhurbaşkanı’nca uzatılabilecek ve kısaltılabilecek. ‘Genelkurmay Başkanı’nın göstereceği lüzum üzerine’ ifadesi kaldırıldı. 20-41 yaş aralığında olan askerlik çağı da Cumhurbaşkanı’nın kararıyla 5 yıla kadar uzatılabilecek ya da kısaltılabilecek. Sürenin uzatımında ve kısaltılmasında ‘Genelkurmay Başkanlığı’nın göstereceği lüzum ve Milli Savunma Bakanlığı’nın teklifi’ koşulu kaldırıldı. Yine Askerlik Yasası’nda düzenlenen izinlerin düzenlenmesinde Genelkurmay Başkanlığı ile Milli Savunma Bakanlığı’nın uygun görüşünün alınması koşulu kaldırılırken, tek yetkili Cumhurbaşkanı olacak.

Polisin görevleri kararname ile: Polis Vazife ve Selahiyetleri Yasası’nda yapılan değişiklikle, polisin yapacağı istihbarat faaliyetlerinin usul ve esaslarıyla ilgili olarak Cumhurbaşkanlığı yönetmeliği çıkarılacak. Yönetmeliğin çıkarılmasında Adalet, İçişleri ve Ulaştırma bakanlıklarının görüşünün alınması zorunluluğu kaldırıldı.

Kültür alanındaki meslek birlikleri:Kültür ve sanat alanındaki meslek birlikleri ve fedarasyonların yapısına ilişkin usul ve esasların ilgili kuruluşların görüşleri alındıktan sonra Kültür ve Turizm Bakanlığı’nca belirlenmesi uygulamasına son verildi. Konuyla ilgili Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarılacak.

Nüfustan vergiye tek karar mercii

Öğretmenlerin yapacağı işler: İlköğretim ve Eğitim Yasası’nda yapılan değişiklikle ‘Öğretmenlerin kanunlarla kendilerine verilen işlerden başka, meslek dışı bir görevle yükümlü tutulamazlar” maddesi yeniden düzenlendi. Buna göre, öğretmenlere Cumhurbaşkanlığı kararnameleriyle başka işler verilebilecek.

Vergilerde yetki: Otomobil, kaptıkaçtı, arazi taşıtları ve benzerlerine ait vergi tutarları yasal oranına kadar artırmaya Cumhurbaşkanı yetkili olacak. Damga vergisi, harçlar ve gümrük tarifeleri, emlak vergisi ile ilgili Bakanlar Kurulu’nun yetkisinde olan tüm düzenlemelerde Cumhurbaşkanı yetkili olacak.

Askeri yasak bölgeler: Askeri yasak bölgelerin kurulup kaldırılmasında Cumhurbaşkanı tek başına yetkili olacak, Genelkurmay Başkanlığı’nın görüşünü almayacak.

Fakülte kurma yetkisi: Üniversitelere bağlı olarak fakülte, enstitü ve yüksekokul kurma, bu birimlerle ilgili olarak birleştirme, kapatma, bağlantılı ve isim değişikliği yapma yetkisini Cumhurbaşkanı kullanacak. YÖK ve Milli Eğitim Bakanlığı’nın görüşünün alınması koşulu kaldırıldı.

Nüfus planlaması: Nüfus planlaması zorunluluğunun halka duyurulması, bununla ilgili eğitim, öğretim ve uygulamalara ilişkin yönetmelik çıkarma yetkisi Cumhurbaşkanı’na ait olacak. Milli Savunma, Milli Eğitim ve Çalışma bakanlıklarının yönetmelik hazırlaması hükmü kaldırıldı.

Türk vatandaşlığına alınma: Türkiye’ye sanayi tesisleri getiren veya bilimsel, teknolojik, ekonomik, sosyal, sportif, kültürel, sanatsal alanlarda olağanüstü hizmete geçen ya da geçeceği düşünülen kişiler, turkuaz kart sahibi olanlar ve bunların yabancı eşi, kendisinin ve eşinin ergin olmayan çocuğu, vatandaşlığa alınması zaruri görülen kişiler ve göçmen olarak kabul edilen kişiler doğrudan Cumhurbaşkanı tarafından Türk vatandaşlığına alınabilecek. Türk vatandaşlığından çıkarmayla ilgili yine daha önce bakanlığın teklifi ve Bakanlar Kurulu kararı ile yapılan işlemlerde yalnızca Cumhurbaşkanı yetkili olacak.

 ‘Çözüm süreci’ne de uyum

Hükümet, 10 Temmuz 2014’te çıkarılan ancak Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın çözüm sürecini bitirmesinin ardından unutulan ‘Terörün Sona Erdirilmesi ve Toplumsal Bütünleşmenin Güçlendirilmesine Dair Kanun”u, uyum KHK’si çıkarılırken yeniden anımsamak zorunda kaldı. Yasanın ‘yetki ve sekreterya’ başlıklı ve “Bakanlar Kurulu, çözüm sürecine ilişkin gerekli kararları almaya yetkilidir” hükmünü düzenleyen maddesindeki ‘Bakanlar Kurulu’ ifadesi ‘Cumhurbaşkanı’ olarak değiştirildi. Buna göre, Cumhurbaşkanı çözüm sürecine ilişkin gerekli kararları almaya yetkili olacak.

Yeni yapının ipuçları KHK’de

Uyum KHK’si, yeni sistemin yürürlüğe girmesinin ardından çıkarılacak Cumhurbaşkanlığı kararnameleriyle ilgili de ilk ipuçlarını verdi. Birçok yasada ‘Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliği’ ifadesi yerine ‘Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanlığı’ getirilirken, ‘bakanlık müsteşarlarıyla’ ilgili atıflar ‘bakan yardımcıları’na yapıldı. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın, yeni sistemle birlikte Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliği’ni kaldırarak yerine Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanlığı kuracağı, bakanlık müsteşarlıklarının da kaldırılarak yetkilerinin bakan yardımcılarına verileceği söyleniyordu.