Tek başına 4 milyarı örttü

Başbakan Tayyip Erdoğan, 12 yıllık başbakanlığı sırasında örtülü ödenek harcamalarında Cumhuriyet tarihi rekorunu kırdı. Erdoğan, bu süre içerisinde kendi ifadesiyle 4 katrilyon (4 milyar TL) bütçe kullandı. Bu paranın nereye harcandığına ilişkin ise hiçbir veri yok. Erdoğan’dan önce Bülent Ecevit, ödenekten 3 yılda 170 milyon TL harcamıştı. Son iki yılda yaklaşık 1 milyar 300 milyon TL’lik bir harcama yapılan örtülü ödenek kaleminde, Başbakan Erdoğan döneminde yapılan harcamanın toplam tutarı dudak uçuklatıyor. 14 Mart 2003’te, Siirt’te gerçekleşen yenileme seçimlerinden beş gün sonra Başbakanlık koltuğuna oturan Erdoğan’ın aynı yıl kullandığı toplam örtülü ödenek bütçesi 103 milyon TL oldu. İlk üç yıl boyunca yıllık ortalama 100 milyon TL’yi aşmayan harcamalar, 2006’dan itibaren rekor kırmaya başladı. Son 11 yılda sokaktaki yurttaşın nereye harcandığı konusunda hiçbir fikri  bulunmayan 3.5 milyar TL’lik tutar, başbakan onayıyla harcandı.

Ecevit 3 yılda 170 milyon harcadı

Eski başbakanlardan Bülent Ecevit, 1999’daki seçimlerden sonra başbakan olmuştu. Ecevit, AKP dönemine kadar bu koltukta oturdu. İktidardaki 3 yılda toplam 170 milyon TL örtülü ödenek harcaması yapmıştı.

Haziran 1997 ile Ocak 1999 arasında Başbakanlık yapan Mesut Yılmaz, 1998’de 8.8 milyon TL’lik ödenek kullanmıştı. Yılmaz döneminde yapılan harcamalar da tartışma konusu olmuştu. REFAHYOL hükümeti döneminde Haziran 1996-Haziran1997 arasında başbakanlık yapan Necmettin Erbakan bu süre içerisinde 6.3 milyon TL kullanmıştı.

Tansu Çiller ise 1993’te başbakan olmuştu. Mart 1996’ya kadar bu koltukta oturan Çiller, son iki yılında toplam 5.3 milyon TL harcamıştı. Çiller’in Selçuk Parsadan’a ödenekten para aktardığı ileri sürülmüş, dava konusu olmuştu.

Örtülü ödenek ve iz ödenek nedir?

Başbakanlık Özel Kalem Müdürlüğü bütçesi iki ana alt kalemden oluşuyor. Bunlar örtülü ödenek harcamaları ve Özel Kalem Müdürlüğü’nün görev tanımı kapsamındaki harcamaları kapsıyor. 5018 sayılı kanunun 24. maddesi uyarınca tanımlanan örtülü ödenek, ilgili yasa maddesinde kamu faydası ve ülke bekası adına yapılan kapalı  savunma (gizli savunma) ve kapalı istihbarat (gizli istihbarat) hizmeti, Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin itibarı, yüksek menfaatı, güvenliği, üst düzey sosyal, siyasi ve kültürel vaziyetler gibi durumların gerektirdiği hallerde hükümet ve bağlı birimleri tarafından harcanmak üzere Başbakanlık bütçesi dahilinde ayrılan ödeneğe deniliyor. Örtülü ödenek bu amaçlar dışında ve başbakanın ailesi ile kişisel harcamaları ya da siyasi partilerin propaganda çalışmalarında kullanılamıyor. Buna karşın ödeneğin kullanılma yeri, giderin kimin tarafından yapılacağı, hesapların yönetilme şekli tamamen başbakan tarafından belirleniyor. AKP döneminde bu kalemden yapılan harcamaların önceden öngörülemeyeceği gerekçesiyle başlatılan “İz ödenek” uygulamasıyla her yıl bütçeye sembolik bir örtülü ödenek bütçesi konuluyor. Ancak bu ödenek yıl içinde yapılan harcamalarda katlanarak gidiyor.

400 okul ya da 90 hastane yapılabilirdi

Cumhuriyet, 12 yılda yapılan 4 milyar TL’lik örtülü ödenek bütçesiyle neler yapılabileceğini araştırdı. Ortaya çıkan tablo, iktidarın son yıllarda kamuoyuna sunduğu milyarlarca TL’lik “çılgın” projelerin bile bu parayla yapılabileceğini ortaya koydu. İşte devletin kayıtlarında maliyet ve ihale hesaplarından bazı örnekler:

40 derslikli 400 okul: Milli Eğitim Bakanlığı’nın “Okul ve kurumların tahmini yapım maliyetleri” çizelgesine göre 4 milyar TL ile 40 derslikli toplam 400 yeni ortaöğretim okulu yapılabiliyor. Bir derslikteki öğrenci sayısının ortalama 30 olduğu düşünülürse yeni yapılacak dersliklerden toplam 480 bin öğrenci yararlanabilecekti. Ancak bu rakam, derslik sayısının düşmesiyle kat be kat artıyor. Çünkü 40 derslikli bir okulun maliyeti 10 milyon TL iken, 8 derslikli ortaöğretim okulu 4 milyon TL’ye yapılabiliyor.

2600 spor salonu: Milli Eğitim Bakanlığı’nın hesaplamalarına göre okullar için yapılacak bir spor salonunun toplam maliyeti 1.5 milyon TL. Bu hesaba göre de örtülü ödenek bütçesiyle Türkiye’de 2600 okula yeni spor salonu yapılabiliyor.

200 tane kongre merkezi: 

Örtülü ödenek bütçesinin üniversiteler için kullanılması durumunda neredeyse Türkiye’deki tüm üniversitelere yeni kültür ve kongre merkezleri yapılabilecekti. Örneğin geçen ay ihalesi yapılan Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Kültür ve Kongre Merkezi’nin ihale bedeli yaklaşık 20 milyon TL olarak açıklanmıştı. 4 milyar TL ile aynı merkezden 200 tane daha yapılabiliyor. 

200 yataklı 90 hastane: Aynı hesaplama devlet hastaneleri için de yapılabilir. Örneğin geçen ay ihalesi yapılan 200 yataklı İzmir Bornova Devlet Hastanesi’nin ihale bedeli 45 milyon 947 bin TL olarak açıklanmıştı. Bu hesaba göre 4 milyar TL ile ortalam 90 hastane daha yapılabiliyor. Başbakan Tayyip Erdoğan’ın “çılgın” projelerinden biri olan şehir hastanelerine bakıldığında ise çarpıcı bir tablo ortaya çıkıyor. Bu çerçevede Erdoğan, Ankara Etlik’te inşa edilecek tam 3 bin 566 yataklı şehir hastanesinin maliyetini 2.4 milyar TL olarak açıklamıştı. Bu hesaba göre neredeyse 2 tane şehir hastanesi, örtülü ödenek bütçesiyle yapılabiliyor. 

21 tane baraj: Elektrik ve su ihtiyacı gün geçtikçe daha da artan Türkiye, örtülü ödenek bütçesini bu alana kaydırsaydı, ortalama büyüklükte 21 tane baraj yapılabilecekti. Örneğin İzmir Bayındır Ergenli Barajı’nın ihale bedeli geçen ay 115 milyon TL olarak açıklanmıştı. 4 milyar TL ile aynı büyüklükteki barajdan 21 tane daha yapılabiliyor.

İstanbul’a 3. köprü: Hükümetin bir diğer “çılgın” projesi olan İstanbul’a 3. köprüye bakıldığında da benzer bir tablo ortaya çıkıyor.  Köprünün maliyeti yaklaşık 2.5 milyar dolar, yani bugünün parasıyla 5.4 milyar TL’ye ulaşıyor. Parayla köprünün çok büyük bir bölümü tamamlanabiliyor.

100 bin TL’lik 40 bin konut: Hükümet tüm bunların 4 milyar TL’lik kaynağı toplu konut inşaatlarına yönlendirseydi. Ortalama 100 bin TL maliyetli, toplam 40 bin yeni adet TOKİ konutu yapabilecekti.