Suudi Arabistan'daki Türk ürünleri boykotu ne kadar yaygın?

Suudi Arabistan'da bir süredir sosyal medyada örgütlenen ve yaklaşık bir aydır ivme kazanan Türk ürünlerini boykot kampanyası sürüyor.

Türk ürünlerinin kampanya öncesi de gümrüklerde sorunlarla karşılaştığı ülkede, 2 Ekim'de Suudi Arabistan Ticaret Odaları Başkanı Ajlan al-Ajlan'ın Twitter hesabından yaptığı çağrı boykotu güçlendirdi.

Suudi basını, boykotun iş çevrelerinden de destek gördüğünü ve büyüdüğünü yazdı.

BBC İzleme Servisi'nin aktardığına göre Suudi basınında sık sık boykota dair haberler çıkıyor.

Suudi gazetesi Sabq'a göre Türkiye'de ev alan Suudi Arabistanlıların sayısı boykot kampanyasıyla birlikte yüzde 75 azaldı.

Suudi Arabistan merkezli Arab News sitesine konuşan siyasi analist ve uluslararası ilişkiler uzmanı Dr. Hamdan al-Shehri, "Bu boykot kampanyasının arkasında Türkiye'nin Orta Doğu ülkelerine müdahalesi yatıyor" dedi ve ekledi:

"Bu Türkiye'nin Irak, Suriye ve Libya'daki müdahalelerine karşı Suudi halkının mesajı."

Boykot nasıl başladı?

BBC Arapça Servisi Körfez Ülkeleri Muhabiri Nisrine Hatoum, "Kampanyayı başlatan resmi görevliler değil halk oldu. Bazı ünlü isimler buna destek verirken yetkililerden bu yönde bir açıklama gelmedi" diyor:

"Bu kampanya 1 Eylül'de, Suudi mahkemesinin Cemal Kaşıkçı cinayetine dair kararını açıklamasının ardından gelişen olaylar sonucu başladı.

"O dönem Türk yetkililer Suudi yargısının güvenilirliğine dair şüphelerini belirtti ve Suudi yetkilileri Türkiye'deki yargılama süreciyle işbirliği yapmaya çağırdı.

"Bunun üzerine sosyal medyada Türk ürünlerini boykot etmeye dair etiketler açıldı. Kampanya 2 Ekim'de, Kaşıkçı cinayetinin ikinci yıldönümünde daha da büyüdü."

'Yatırım ve ithalat yapmayın, Türkiye'ye gitmeyin'

Suudi Arabistan Ticaret Odaları Başkanı Ajlan al-Ajlan'ın 2 Ekim'de Twitter hesabından yaptığı açıklamada üç alanda ambargo çağrısında bulunduğunu aktaran Hatoum, bunların "Türkiye'ye yatırım yapmayın, Türkiye'den ithalat yapmayın, Türkiye'ye turizm için gitmeyin" olduğunu söylüyor.

Suudi devletinden resmen bir boykot çağrısı gelmese de, ülke yönetiminde resmi bir sıfatı bulunmayan Suudi Prens Abdulrahman Bin Musa'ad Twitter hesabından yaptığı paylaşımda boykot kampanyasına desteğini açıkladı.

Prens Abdulrahman, bunu Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın Katar ordusuna desteği nedeniyle yaptığını belirtti.

Türkiye, Suudi Arabistan'daki boykottan nasıl etkilenebilir?

Suudi Arabistan geçen yıl Türkiye'nin en çok ihracat yaptığı 13. ülkeydi. Bu yıl ise 15. sırada.

2019'un ilk 9 ayında 2,4 milyar dolar ihracat yapılırken bu sayı 2020'nin ilk 9 ayı için 2 milyar dolar oldu.

Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) verilerine göre 2019'da Suudi Arabistan'a ihracat gerçekleştiren 7 bin 643 şirket bulunuyordu.

Konu hakkında BBC Türkçe'ye bilgi veren TİM, bu şirketlerin büyük bir kısmının ihracatının düşüşte olduğunu belirtti.

Türk ürünleri boykot kampanyasından önce de Suudi Arabistan gümrüklerinde sorunlar yaşıyor, bazen uzun süreler bekletiliyordu.

TİM, bu yıl içinde Ağustos'a kadar Suudi Arabistan'a yönelik ihracatın diğer ülkelere olan ihracata paralel bir seyir izlediğini fakat Eylül'den itibaren diğer ülkelerden negatif olarak ayrıştığını belirtiyor.

Türkiye'nin Eylül ayındaki ihracatı önceki yılın aynı ayına göre yüzde 6,5 artarken Suudi Arabistan'a ihracat yüzde 15 azalmıştı.

1 Ocak-30 Eylül tarihleri arasında Türkiye'nin ihracatı yüzde 10,4 azalırken Suudi Arabistan'a ihracat yüzde 16,1 azalmıştı.

Bu süreçte en büyük düşüş, yüzde 50 ile kimyevi maddeler sektöründe yaşandı.

TİM verilerine göre Suudi Arabistan'a en çok ihracat yapan iller İstanbul (887 milyon dolar), Gaziantep (233 milyon dolar) ve Bursa (126 milyon dolar).

Hatay Büyükşehir Belediye Başkanı Lütfü Savaş da Twitter hesabından yaptığı açıklamada ambargonun Hatay'daki iş insanlarını mağdur ettiğini söyledi, engellerin kalkması gerektiğini söyledi.

https://twitter.com/DocDrLutfuSavas/status/1315524413178228736

İhracatın özellikle Gaziantep ekonomisinde önemli bir yer tuttuğunu aktaran TİM, en fazla ihracat yapılan sektörlerin ise halı, hazır giyim ve kimyevi maddeler olduğunu belirtiyor.

Suudi Arabistan, Türkiye'nin ticaret dengesinin pozitif olduğu az sayıdaki ülkeden biri. 2019'da Türkiye'nin bu ülkeye ihracatı, ithalatından 1,2 milyar dolar daha fazla oldu.

TÜİK verilerine göre iki ülke arasındaki ticaret hacmi son yıllarda azalma eğilimi gösterdi. 2015'te 5,59 milyar dolara ulaşan hacim, 2017'de 4,8 milyar dolara düştü, 2019'da ise 5,1 milyar dolar oldu.

İki ülke arasındaki ilişiler, Suudi Arabistan ve bazı Orta Doğu ülkelerinin Katar'a ambargo uygulamaya başladığı 2017 yılında Türkiye'nin Katar'ı desteklemesi nedeniyle gerilmeye başlamıştı.

Suudi televizyonu Al Arabiya'ya göre Arap ülkelerinde Türk ürünlerine yönelik boykot nedeniyle Türkiye'nin kaybı 20 milyar doları bulabilir.

Türkiye'de iş dünyası ne düşünüyor?

Bu boykot ticaretle ilgilenen çok sayıda kuruluşun da gündeminde.

TİM, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği, Türkiye Esnaf ve Sanatkarları Konfederasyonu, Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu, TÜSİAD, Türkiye Müteahhitler Birliği ve Uluslararası Yatırımcılar Derneği konuyla ilgili ortak bir açıklama yayınladı.

"Suudi Arabistan'da ülkemiz firmalarına yönelik giderek artan bir menfi tutum sergilenmeye başladığını üzülerek takip ediyoruz" diyen örgütler açıklamalarına şöyle devam etti:

"Firmalarımızdan mal tedarik eden birçok Suudi firmasına, Türkiye'den ithalat yapılmaması için taahhütname imzalatıldığı da ifade edilmektedir. Dolayısıyla bu konu ikili ekonomik ilişkilerin boyutunu da aşarak küresel tedarik zincirleri açısından da sorun haline gelmiştir.

"Bu çerçevede Türk iş insanları olarak, ticari ve ekonomik ilişkilerimizdeki sorunları çözmek için Suudi yetkililerden somut adımlar atmasını bekliyoruz.

"Yapıcı diyalog ve karşılıklı işbirliği ile her türlü sorunu çözebileceğimize ve tüm engelleri birlikte aşabileceğimize içtenlikle inanıyoruz."

Ticaret Bakanlığı, BBC Türkçe'nin, Türkiye'nin bu sorunu çözmek için ne gibi girişimlerde bulunduğu sorusuna yanıt vermeyeceğini belirtti.

Suudi Arabistan ile yaşanan krizi yakından takip ve adının açıklanmasını istemeyen bir iş insanı BBC Türkçe'ye, iş dünyasının sorunların çözülmesi için siyasetçilerden hamle beklediğini, sorunun siyasi olması nedeniyle çözümün de siyasi olması gerektiğini anlattı.

Ticaret Bakanlığı'nın konuyu takip ettiğini, şirketlerin görüşlerine başvurduğunu söyleyen iş insanı, Cumhurbaşkanlığı tarafından yürütülen bir girişimin daha olduğunu aktardı.

Suudi Arabistan'da Türk ürünlerine yönelik boykotun yanı sıra tüm ülkelere yönelik gümrük vergisini artırdığını, ithalatını azaltmayı hedeflediğini ve Türk ürünlerinin bundan da etkilendiğini belirten iş insanı, Riyad'ın yerli sanayi hamlesiyle ülke içindeki üretimi artırmayı hedeflediğini, petrol fiyatlarının düşmesi nedeniyle ülke ekonomisinin yapısının değiştirilmeye çalışıldığını söyledi.

Suudi Arabistan'da başka ülkelere benzer boykot uygulanıyor mu?

Suudi sosyal ağlarında birkaç gündür, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron'un Muhammed Peygamber karikatürlerini göstermenin ifade özgürlüğü olduğuna dair açıklamaları nedeniyle Fransa'ya yönelik boykot çağrıları da yapılıyor.

Suudi Arabistan'da 2017'den bu yana Katar ürünlerini de boykot ediyor. Fakat o boykotun Türkiye'ye yönelik boykottan farkı vardı.

BBC Arapça Servisi Körfez Ülkeleri Muhabiri Nisrine Hatoum "Katar ile durum tamamen farklı" diyor ve ekliyor:

"Suudi yetkililer resmen Katar'ı ambargo kararı almış ve bu karar Birleşik Arap Emirlikleri, Bahreyn ve Mısır tarafından da desteklenmişti."

Suudi halkı ne düşünüyor?

Hatoum, Suudi halkının boykota bakışını ise şöyle anlatıyor:

"Bazı Suudiler boykot ulusal bir görevdir diye düşünüyor. Bazı şirketler ve mağazalar son dönemde Türk ürünlerini satmayı bıraktı. Süpermarketlerde 'Bundan sonra Türk ürünleri satılmayacaktır' ilanları yer alıyor.

"Bir Suudi, Türkiye'de yapıldığı için udunu yaktı. Bu boykotun sosyal medyada geliştiğini ve internette yayıldığını söyleyebiliriz."

Suudi Al Arabiya kanalı 25 Ekim'deki yayınında, Suudi üreticilerin Türkiye'den alınan ürünlerin alternatiflerini üretecek kapasitede olduğunu aktardı.

Kanala konuşan Suudi iş dünyasından isimler ülkedeki gıda, inşaat ve tüketici ürünleri sektörünün gelişmiş olduğunu, tüketicilerin bu açıdan bir sıkıntı yaşamayacağını söyledi.

Fakat bu ürünlerin Türk ürünlerinin fiyatıyla rekabet edip edemeyeceği bilinmiyor. Suudi Arabistan'da ortalama aylık maaş 2018 verilerine göre 10 bin 238 riyaldi. Bu güncel kurla 2 bin 729 dolara denk geliyor.

Türkiye'de işçi maaşlarının daha düşük olması nedeniyle üreticiler döviz bazında ucuz ürünler üretebilirken, Suudi Arabistan'daki işçi maaşlarının Türkiye'den yüksek olması bunu zorlaştırabilir.