Sürgündeki Zeus, Bergama’ya dönebilir!

Bergama’da Alman mühendis Carl Humann tarafından 1868-78 yılları arasında yapılan kaçak kazılarda bulunarak hukuk dışı yollarla Berlin’e kaçırılan Zeus Sunağı’nın Türkiye’ye geri dönmesi için yeniden girişimlere başlandı. Prof. Dr. Ülgen Zeki Ok, Yargıtay Onursal Cumhuriyet Başsavcısı Sabih Kanadoğlu, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Sibel Özel, emekli Büyükelçi Onur Öymen gibi eğitim, diplomasi ve hukuk alanlarının duayen isimleri, eserin Türkiye’ye geri kazandırılması için gönüllü olarak çalışmaya başladı. İsimleri bir araya getiren Prof. Dr. Ülgen Zeki Ok, sürecin uzun süreceğini ancak kamuoyu gücü, hukuk ve diplomasi ile eserin Bergama’ya geri kazandırılabileceğini söyledi.

Zeus Sunağı, Bergama’daki antik Pergamon kentinde Pergamon Krallığı’nı yöneten Attalos hanedanı tarafından MÖ 2. yüzyılda yaptırıldı. 35 metre genişliğinde, 33 metre derinliğinde olan devasa yapının kalıntıları, 1870’li yıllarda Alman mühendis Carl Humann tarafından parçalara ayrılarak gemilerle Almanya’ya kaçırıldı.

TAŞKIN: ZARAR VERİLEREK GÖTÜRÜLMÜŞ

1930’lu yıllardan bu yana Berlin’de adının verildiği Pergamon Müzesi’nde sergilenen Zeus Sunağı’nın Türkiye’ye iadesi için 1991 yılında girişimlere başlayan eski Bergama Belediye Başkanı Sefa Taşkın ise diplomatik yollarla eserin Bergama’ya getirilmesinin mümkün olduğunu belirtti. Taşkın, eserin uluslararası hukuka ve tarihi eserlerin taşınması için gerekli kurallara uyulmadan kaçırıldığını vurgulayarak “Almanlar padişahın bu eseri sattığını savunuyorlar ancak bir tarihi eser satılamaz ve satın alınamaz. Bu uluslararası hukuka aykırı. Eserler zarar verilerek sökülmüş, yerlerde sürüklenerek taşınmış. Bunları gösteren fotoğraflar elimizde var. Geri getirilmesi için hukuki olarak elimiz güçlü” dedi. Sunağın geri getirilmesi için 90’lı yıllarda Bergamalı yurttaşlarla beraber mücadeleye başladıkları söyleyen Taşkın, “O dönem geniş bir kampanya yürüttük. 20 milyon imza topladık, Berlin’de eylemler yaptık. Uluslararası kamuoyuna da sesimizi duyurduk. Ancak ilçemizde siyanürlü altın madeni arama faaliyetleri başladı. Buna engel olmak için belediye olarak bütün gücümüzü bu alanda kullandık. Dolayısıyla eserin geri getirilmesiyle yeteri kadar ilgilenemedik” ifadelerini kullandı. Uluslararası hukuk yolları kullanılarak eserin geri getirilmesi için çaba harcadıklarını belirten Taşkın, “Yeterli kamuoyu oluşursa Mozart’lar, Marx’lar yetiştiren Alman halkı da eserin asıl yerine getirilmesini destekleyecektir” diye konuştu.

Berlin'de Pergamon Müzesi'nde sergilenen Zeus Sunağı, her yıl binlerce insan tarafından ziyaret ediliyor. 

‘ALMANYA'DA BULUNMASI HUKUKİ DEĞİL'

Sunağın geri getirilmesi için yapılması gerekenleri Cumhuriyet’e anlatan Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Sibel Özel, “1970 UNESCO Sözleşmesi, 1995 Unitdroit Sözleşmesi gibi uluslararası düzenlemeler her ülkenin kendi kültür mirasını kendi ülkesinde koruma hakkını kabul etmiş. UNESCO Sözleşmesi, kültür varlıklarını bulunduğu ülkenin ulusal kültür mirası saymıştır. Zeus Sunağı üzerindeki mülkiyet hakkı ve Berlin’e götürülüşünün hukuki dayanaklarının incelenmesi gerekmektedir” ifadesini kullandı. 1878’e kadar izinsiz kazı yapan Almanların, bulunan eski eserler üzerinde mülkiyet iddia etmesinin hukuken mümkün olmadığını belirten Özel, “Humann’ın kendisine ait olmayan eserlerin Berlin Müzesi’ne devri de hukuken geçersizdir. Bu mimari öğenin Almanya’ya gidişi hukuka aykırıdır ve uzun bir süreden beri Almanya’da bulunması bu hukuka aykırılığı gidermemektedir” ifadelerini kullandı.

Zeus Sunağı'nın 2. Dünya Savaşı'ndan sonraki hali | 1949 Berlin

‘EN ETKİLİ YOL MÜZAKERE’

Kaçırılan kültür varlıklarının kaynak ülkeye iadesinin çeşitli yöntemlerle yapıldığını söyleyen Özel şunları aktardı: “Karşılıklı müzakere yöntemiyle iade, bu alandaki en etkin yoldur. Bunun için farkındalık yaratılmalı ve Zeus Sunağı’nın ait olduğu asıl yerin Berlin değil, Bergama olduğu bilincinin hem Türkiye hem de dünya kamuoyunda yaygınlaşması sağlanmalıdır.”