Özgürlük şehirlerinde sokak müziği nasıl yapılıyor?

Sokak müzisyenlerinin beş-on metre arayla farklı müzikler yaptıkları Beyoğlu İstiklal Caddesi’ndeyiz. Sık, sık durarak, müzisyenlerle konuşuyoruz. Anlatıyorlar. Kimi zaman zabıta müdahale ediyor, tekme savurup bağış paralarını etrafa saçıyor. Ya da vapurda gemici engeliyle karşılaşıyor. Bazen de polis, enstrümanlarını derdest ediyor, hatta arada kendilerini de. Galatasaray Meydanı’na ulaştığımızda iki Amerikalı müzisyene rastlıyoruz: . Don ve Kelly. Sokakta müzik yaparak dünyayı geziyorlar. Don Parish ve Kelly Brown yolculuklarına, Kaliforniya’dan Barselona’ya geçerek başlamış, oradan da, trenle İstanbul’a kadar gelmişler. Country-folk tarzı müzik yapan ikili, İstanbul’u sokak kültürü ve müziği anlamında gördükleri en iyi şehir olarak tanımlıyorlar. Bizim sokak müzisyenlerinin aksine onlar birkaç günlük deneyimlerinden memnun. Batılı yabancıya sempatisi bilinen ülkemizin güzel insanları gibi, ne polisi ne de zabıtası ilişmiş onlara! Ancak öyle bir cümle kuruyorlar ki, kalakalıyoruz: “Avrupa’da hemen her yerde büyük problemler yaşadık.” İşte burada duralım. Bizim Don ve Kelly de sokak müzisyenliği icra ederken kurallar, kartlar, izinler olsun istemiyor. Ama batının özgürlük şehirleri ne kendilerini sokak müziğinden mahrum, ne de onları keyfi baskılara maruz bırakmış. Düzenlemelerin adını koymuş, her müzisyene fırsat tanımış. Tabii bunu yaparken de şehrin yaşayanlarını, mahallelerin sakinlerini hesaba katmış. Hadi bakalım, özgürlük şehirlerinin müzisyenleri nasıl çalışıyor:

TOKYO
Polisten izin gerekli

İNGİLTERE - LONDRA

Sokak performansları çevre koruma yasasına bağlı

Açık alandaki her türlü performans için Public Performing Rights Society’den (PRS) izin almak gerekiyor. İzin için yerel belediyelere yapılan başvuruları burası karara bağlıyor. Bir yıllık standart lisans almak için 20 sterlin ödemek gerekiyor. Geçici, kısa dönem lisanslar ise 10 sterlin. Başvuru için kimlik, pasaport, fotoğraf vermek ve form doldurmak gerekiyor. Standart lisanslar akustik müzik yapan, anfi, perküsyon kullanmayan ve en fazla iki kişilik gruplar için gerekli. Standart lisansa sahip müzisyenler sabah 10.00 ile gece 9.00 arasında müzik yapabiliyor. Daha büyük gruplar, anfi, davul, nefesli saz kullananlar özel lisans almak zorunda. Kullanılan aletlerin, yapılan müziğin gürültü kirliliğine yol açmayacağını da göstermeniz gerekiyor 14 yaşından küçüklerin sokakta müzik yapmasına izin yok. Sokak performansları çevre koruma yasasına tabi. Gürültü kirliliğine yol açan müzisyenler ceza alabiliyor. Performans sırasında yolu kapamak, yayaların geçişini engellemek de yasaklar arasında. Londra metrosunda yılda ortalama 1100 bin saatten fazla müzik yapılıyor. Yapanların hepsi de lisanslı sokak müzisyeni.

AVUSTRALYA - MELBOURNE

Sokakta çalmak için sınavdan geçiyorlar

Melbourne şehir merkezinden her gün yaklaşık 1 milyon insan geçiyor. Bu yüzden sokak ve açık alanlardaki tüm gösteriler için 2011’den beri izin alınması gerekiyor. İzinleri belediye veriyor ancak almak hiç de kolay değil. Bu izni almak için kamusal alandaki güvenlik kurallarına uyacağına dair bir sözleşme imzalıyorsunuz. Bir yıllık izin belgesi için 45, üç aylık geçici izin belgesi için 10 Avustralya doları ödeniyor. Ancak parayı ödeyen herkese otomatik olarak izin verilmiyor. Müziğinizin de kaliteli olması gerekiyor. Bunu ispatlamak için bir standart performans sınavını geçmeniz gerekiyor. Müzisyenlerin kendi CD, broşür benzeri ürünlerini satmasına izin var. Şehir merkezindeki müzisyenler yarım saat arayla değişiyor. Programı biten müzisyen ya da grup kendisinden sonraki sanatçıyı anons etmek zorunda. Sokak müzisyenliğinin gürültü kirliliğine yol açıp açmadığı yetkililerce kontrol ediliyor.

HOLLANDA - AMSTERDAM

Mahalle aralarında ve gece 23.00’ten sonra yasak

Sokak müzisyenliği serbest. Tabii genel güvenlik kurallarına uymak, ses kirliliğine yol açmamak koşuluyla. Sadece önceden belirlenmiş, izin verilen belli yerlerde müzik yapılabiliyor. Mahalle araları ve sokaklarda müzik yapmak yasak. Uymayanlara 100 euro ceza kesiliyor. Eğer müzik grubu 6 kişiden azsa, sadece akustik müzik yapıyorsa, yarım saatten uzun olmamak koşuluyla 09.00-23.00 arasında marifetlerini sergileyebiliyor. Org, perküsyon gibi elektronik müzik aletlerinin çalınması yasak.

AVUSTURYA - VİYANA

Sokak müziği 45-60 desibelle sınırlı

İzin gerekli. Belediyeye bir aylık izin için 6.54 euro ödemeniz ve fotoğraflı bir kimlik belgesine sahip olmanız gerekiyor. Performans sırasında izin belgesini yetkililerin görebileceği bir şekilde yanınızda bulundurmalısınız. Geçtiğimiz Haziran’da değişen kanunlar sokak müzisyenlerine daha sıkı kurallar getirdi. Halka açık alanlarda ses düzeyi 45-60 desibelle (2 metre mesafedeki normal bir konuşmanın ses düzeyi) sınırlandı. Sokak müzisyenleri Viyana’da sadece belirlenen 32 bölgede performans sergileyebiliyor. Bu bölgelerde günde iki kez 16.00 ile 20.00 saatleri arasında gösteri izni veriliyor. Sokak müzisyenleri için yaş sınırı da var. 16 yaşından küçük olanlar sokak müzisyenliği yapamıyor. Bu kısıtlamalar nedeniyle sokak müzisyenleri neredeyse sıra bekler hale gelmiş. Müzisyenler bu kısıtlamalardan şikayetçi. Özellikle arada sırada sokakta çalmak isteyenler için bu kısıtlı zaman aralığında bir zaman kapabilmek imkansız görünüyor.

ABD - NEW YORK

Amfi, hoparlör için polisten izin gerekiyor

Amfi, megafon, hoparlör gibi elektronik cihazların kullanılabilmesi için yerel karakoldan izin almak gerekiyor. İzin belgesi 45 dolar. Elektronik cihaz kullanmayanlar için izin gerekmiyor. Özel partiler ile park yanında yapılacak performanslar ve vapur iskeleleri için de izin gerekiyor. Feribotlarda müzik yapmak yasak. Metro ağındaki gösteriler The Music Under New York (MUNY) tarafından programlanıyor. Buraya kayıtlı müzisyenlerin en kalabalık noktalarda müzik yapabilmeleri, özel davetlere çağrılmaları garanti. Kayıt olmak için başvuru formu doldurmanız ve bir sınavdan geçmeniz, CD, video gibi bir kayıt sunmanız gerekiyor. Kabul edilirseniz MUNY rozetiyle onların gösterdiği yerlerde müzik yapabiliyorsunuz. Trenlerde müzik yapmak yasak. Otoriteyle başınızın belaya girmesini istemiyorsanız bu kurallara mutlaka uymalısınız. Kaldırımları, merdivenleri, asansör önlerini, acil çıkış kapılarını asla tıkamayın, anonsların duyulmasını engelleyecek kadar yüksek sesle müzik yapmayın, ses sınırı 85 desibel, asla inşaat alanlarında müzik yapmayın. Bağış toplayabilirsiniz ancak CD satmayın. Bu kurallara uymazsanız 10 güne kadar hapis cezasını göze almışsınız demektir.

İstanbul’da son durum
KADIKÖY’DE ONAY KARTI UYGULAMASI

Bugün İstanbul’da sokak müzisyenlerinin yerel idare, yani belediyelerle ilişkisi ilçe belediyelerinin gösterdiği tavır farklılıkları ve uygulamalara paralel olarak değişiyor. Örneğin Kadıköy’de hayata geçirilmeye çalışılan bir kart uygulaması var. CHP’li belediye ilçenin belirli noktalarını müzik çalınabilecek alanlar olarak belirlemiş durumda ve bu alanlarda yine belediye tarafından belirlenen saatlerde müzik yapılabiliyor. Bir şart daha var: Kadıköy Belediyesi’nin dağıttığı onay kartına sahip olmak. CHP Kadıköy Meclis Üyesi ve İBB Meclis Üyesi Mesut Kösedağ, akşam 19.00 ile 21.00 arasında, Kadıköy meydanda birkaç noktada müzik yapılması için bu uygulamayı başlattıklarını söylüyor.

BEYOĞLU’DA UYGULAMA NE, BELLİ DEĞİL

Bir diğer belediyede, Beyoğlu’da ise kart uygulaması yok. Hatta sokak müzisyenlerine karşı netleşmiş herhangi bir tutum da yok. Zabıta güçlerinin zaman zaman müzik yapanları engellemeye çalıştığını biliyoruz. CHP’li İBB Meclis Üyesi Mesut Mesut Kösedağ bu tür engellemelerin neden yaşandığını bizzat Beyoğlu Belediyesi’ne sorduğunu, “kalabalık toplandığında yankesicilik olması” nedeniyle bu tür uygulamalara gidildiği yanıtını almış. Beyoğlu Belediyesi’nin Halkla İlişkiler Müdürü Mücahit Birben ise sokak müzisyenlerine karşı bir tutumları olmadığını söylüyor. Peki ya, enstrümanına el konulanlara, müzik yapması engellenenlere yönelik uygulamalar nereden kaynaklanıyor? Birben, yüksek sesle müzik yapan, çok fazla kalabalık toplayıp, müzik mahallini ticarethaneye çeviren ve geçişi engelleyen kişilere müdahale edildiğini açıklıyor. Zabıta Amirliği’ni aradığımızda aldığımız yanıt da benzer. “İzinsiz müzik yapanların” engellendiği zabıta tarafından kabul ediliyor. Hatta entstrümanlara el konulduğu da.