Şen ol yurdum Şen ol...

Şendir zaten bu yurt... Dünya malı, dünya iktidarı, sarayı, saltanatı için karanlıktan, korkudan, fitne fesattan, savaştan yana olanların karşısına türlü türlü dille, renk renk kültürle, el ele, kol kola durur da öyle çıkar... Dağında ovasında, düğününde kınasında, yaylasında el ele kol kola halaylar, horonlar kurar...
Bugün yeryüzünün insanca gönenç, yaşam düzeyi bakımından en gelişmiş bölgesi sayılan Avrupa’yı bulunduğu kanlı ortaçağ batağından, kilise ve derebeylikler soygunundan kurtaran Rönesans’ın tabanında Mihail Bahtin ve diğer kültürbilimcilerin bulduğu halk gülmece kültüründen kuvvet almış karnavalcı yaş ama, işgalci sömürgenlere ve yerli ortaklarına karşı bayrak açmış Latin halklarının köylü ayaklanmalarında Octavio Paz’ların Freire’lerin bulduğu fiesta’cılığa yakından baktığımızda, Anadolu ve Rumeli halk kültürü içinde bulunan birçok geleneğin çok daha zengin bir damar oluşturduğunu görürüz...

Karnavalcı yaşamın kendisini en belirgin biçimde görünür kıldığı alan çeşitli bayram gösterileri ve oyunlardır. Dini ve resmi, tüm bayramlarda da benzer bir karnaval havası, halk katılımı ile oluşmuş “oyunculuk”, karmaşıklık, tuhaflıkların birliği, katılımcılık, hiyerarşilerin zorlanması görülüyor olsa da, yerel kültürün daha çok egemen olduğu, özgün olabildiği alan, yerel bereket törenleri, mevsimlik bayramlardır. Anadolu mevsimlik bayramları, Bahtin’in kullandığı geniş anlamıyla birer karnaval alanı Paz’ın tanımladığı birer fiesta gibi parlamışlar, yakın zamanlara kadar da böylesi bir çoğulluk içinde kutlanmışlardır. Yaşar Kemal’in, Orhan Kemal’in, Fakir Baykurt gibi enstitülü yazarların, Oğuz Atay’ın ve güncel edebiyatta yer tutmuş birçok edebiyatçımızın yazın damarı bu kültüre oturmuştur.

En zengin kaynak
Yurdumuzun her iki parçası da, Anadolu ve Rumeli, yeryüzünün en zengin oyun-ritüel kaynağı topraklardır. Metin And, yaptığı ayrıntılı ve karşılaştırmalı çalışmalarla, Avrupa köylüsünün oynadığı birçok oyunun ve dramatik gösterinin kaynağının Anadolu dramatik oyunları ve bolluk törenleri olduğunu görmüş, yapıtlarında paylaşmıştır. Dünyanın başka birçok yerinde yaşamını sürdüren bolluk-bereket törenlerinin kaynağı, doğuş yeri de eski Mısır-Mezopotamya ve Anadolu’dur.
Gaziantep’te Mangala adıyla, Anadolu’nun çeşitli yörelerinde de değişik adlarla oynanan Mangala oyunu altmışa yakın ülkede oynanmakta ve altı ülkede yine Mangala adıyla tanınmaktadır.
UNESCO tarafından gelişmekte olan tüm ülkelere örnek eğitim modeli olarak gösterilen, yarım kalmış bir Rönesans, ham meyve iken dalından koparılmış kavruk Anadolu ve Rumeli çocuklarına birer ateş topuna dönüştüren Köy Enstitülerinin temelinde de Baba Tonguç’un dâhiyane bir buluşla aydınlattığı, Batı kültürü ve estetiğiyle buluşturduğu şenlikçi (karnavalcı, fiesta’cı) geleneklerimiz vardır. Köy Enstitüleri’nin hafta sonu eğlencelerine çevre köylüleri de katılır, seyirlik köylü olyunlarında olduğu gibi ters çevrilen ceketler, yüz boyamalar, kılık değiştirmelerle doğaçlama oyunlar oynanırdı.

Sorun farkına varamamak
Yurdumuzun yüzlerce yıllık halk gülmece kültürü geleneklerinden olan Karagöz adlı oyun, tek başına bile önemli bir kültür hazinesidir. Batılı araştırmacılar tarafından karnavalcı Rönesans külltürünün çok önemli gelişim kaynağı olarak tanımlanan Comedio d’ellarte’den bile üstün bulunmuştur.
Bizim sorunumuz, içinde bulunduğumuz bu zenginliğin farkında olamamamız, değerini bilemememizdir. Koca aydınımız Namık Kemal’ın Karagöz ve Ortaoyunu için “rezaletler mektebi” demiş olduğunu nasıl unuturuz ki...
Köy Enstitülerinin nesinden yararlanacağız, bu ülke aydınlığa, güzel günlere nasıl ve nereden çıkacak gibi sorulara verilmiş kocaman bir yanıt olarak duruyor bu yazının başlığı:
Şen ol yurdum / şen ol...