Şeker tadında ansiklopedi

Geçtiğimiz hafta sonu bu yazarlardan 40 kadarı Oxford Üniversitesi St. Catherine’s College’da düzenlenen Oxford Yemek Sempozyumu’nda bir araya geldi. Editör Darra Goldstein ve yardımcı editör Michael Krondl kitabın oluşum sürecini anlatan bir sunum yaptılar. Aslında OUP-Oxford University Press dünya mutfakları üzerine bir kitap yapmak istiyormuş. Daha önce Avrupa Birliği için böyle bir çalışma yapan Darra Goldstein kendisine gelen bu öneriyi ülkelerin eşit bir şekilde temsil edilemeyeceği gerekçesiyle ilkesel olarak reddetmiş. Goldstein’ın tatlı düşkünlüğü konuyu belirlemekte etkin olmuş. Goldstein yazarların kendi üslup ve yaklaşım tarzlarını korumaya çalıştıklarını ancak bir rehber kitapta olması gereken nesnel ve tarafsız dili de gözettiklerini söylüyor. Gerçekten de bu eser benzeri sözlük veya ansiklopedilere göre çok daha özgün bir dil ve yaklaşım içeriyor, katkıda bulunan her yazarın kendi sesini yansıtıyor. 

Deli işi konular

Kitapta, şeker ve tatlı hakkında her konuya değinilmiş denilebilir. Sömürü ve kölelik ile lekelenmiş tatsız tarih dışında sayısız tatlı, şekerleme ve çikolatanın da kültürel tarihi tek tek veriliyor. Pek çok ülke, hatta bazen kent ölçeğinde tatlı kültürü hakkında detaylı bilgi var. Şekerin insan üzerindeki etkilerinden teknolojisine, tarladan fabrikaya, şirketlerden markalara, ünlü şef ve mucitlerden tarihi kişiliklere kadar pek çok konu kapsama alınmış. Din ve dini bayram ve kutlamalarda şeker ve tatlının yeri oldukça geniş yer tutuyor. Malzemeler de önemli bir bölümü oluşturuyor. Örneğin benim yazdığım buğday tanesi ve haşhaş konuları tüm dünyadaki uygulamaları kapsıyor. Zaten editörlere düşen en zor iş burada devreye giriyor. Farklı yazarların benzer konulardaki yazılarını birbirine referans vererek ilişkilendirmek.

Sayfalar arasında gezindikçe bazı maddeler epey uçuk kaçık geliyor. Örneğin şekerin bikini ağdasında kullanımı üzerine kalem oynatmış bir yazar arkadaş bile var. Zaten kendisi her zaman en alakasız konuları bulmasıyla ünlüdür, sebze konulu bir sempozyumda havuçtan flüt yapıp çaldığı vakidir. Ancak bu kez konu ona önerilmiş. Editörlerden başlayarak yazarların çoğunun da hafif deli olduğunu bilmekte yarar var. Yoksa böyle bir iş asla gerçekleşemezdi. Maalesef kitabın Türkçe'ye çevrilme olasılığı sıfıra yakın. Şimdilik İngilizce bulmak mümkün. 

Türkiye’den neler var?

Kitapta 51 ülke, bölge veya kent yer alıyor. Türkiye ve İstanbul’a iki yer verilmiş olması sevindirici. Zerdeden pelteye, muhallebiden tavukgöğsüne, irmik helvasından pişmaniyeye, lokuma, akideye, badem ezmesine, mesir macununa kadar hepsi var. Yufkalı tatlılar ve baklava türevleri ayrı maddeler halinde yer alıyor; artık kaybolmuş olan Fransız ortaçağ tatlısı blancmange’nin atası olarak tavuk göğsü kazandibi anlatılıyor. Pekmez maddesi ise komşu Yunanistan tarafından yazılmış ve gösterdiği kaynaklar Türk yazarlar olmasına rağmen Türkiye anılmamış. 

Kitapta Türkiye hakkında yazılan maddelerin asıl kredisi yıllardır Türkiye'de yaşayan Mary Priscilla Işın’a gidiyor. Mary tatlı konusunda yıllardır çalışıyor. Türkiye’de Yapı Kredi Yayınları'ndan çıkan Gülbeşeker: Türk Tatlıları Tarihi kitabı yurtdışında I. B Tauris yayınevi tarafından Sherbet & Spice: The Complete Story of Sweets and Desserts adıyla basıldı. Mary’nin en önemli özelliği öğrenme tutkusu ve gerçek anlamda merak duyması. 

Listeler eğlenceli

Kitabın ekinde ilginç bölümler var. Bunlardan biri de şarkı sözlerinde şekerim, balım gibi tatlı ifadeler olan şarkılar listesi. Şarkı listesini OUP (Oxford University Press) blogundan indirip, seçilmiş 10 şarkıyı dinlemek mümkün. Bir başka liste ise şekerle ilgili filmler. Dünyada tatlı şeker müzelerin listesi, kült pastane, şekerci ve çikolatacıların adresleri de mevcut.

Fare lezzetten anlar!

Kitapta pek çok bilinmedik detay var. Bunlardan biri de kedilerin şeker tadını algılayamadıkları. Kediler şekere ne kadar duyarsızsa, fareler de o kadar hassas. Farelerin şeker bağımlılığı üzerine bir madde bile var. Fareler ve insanlar arasındaki benzerlik ise korkutucu. İnsanın burada sayfaları hemen çevirip kitabı kapatası geliyor.