‘Seçimlik’ istihdam

İşsizlerden çok işverenler için kullanılan İşsizlik Fonu, hükümet tarafından seçimler için de kullanılıyor.
İşkur’un düzenlediği ve İşsizlik Fonu kaynaklarıyla finanse edilen Toplum Yararına Program (TYP) ile 2018 yılı Ocak-Nisan arası sadece 8 bin 250 kişi geçici işlerde istihdam edilirken, 24 Haziran tarihli erken seçimin açıklandığı nisan ile haziran ayı arasında bu rakam 141 bine yükseldi. 31 Mart 2019’daki yerel seçimlere giderken; kasımda rakam 332 bine fırlarken, bu ay kamuda 70 bin kişinin daha istihdam edileceği açıklandı. İlk 11 ayda TYP ve İşbaşı Eğitim Programı (İEP) ile geçici işlerde istihdam edilenlerin sayısı da 600 bini aştı.

4 yılda 16 milyar

Bu tür sonuçları, geçmişteki seçimlerde de görmek mümkün. Örneğin 7 Haziran ve 1 Kasım seçimlerinin yapıldığı 2015’te TYP’de rekor kırıldı. 2014’te 216 bin olan yararlanan kişi sayısı 2015’te 523 bini buldu. Seçimlerin olmadığı 2016’da sayı 172 bine inerken, anayasa referandumun yapıldığı 2017’de 297 bine çıktı. Bir diğer seçim yılı olan 2018’de ise ilk 11 ayda 332 bin rakamına ulaşıldı. Seçim ayarlı istihdamı aylık veriler daha da iyi gösteriyor. Örneğin 2018 yılına benzer şekilde 2015’in mart ayında 5 bin 497 olan TYP’den yararlanan kişi sayısı, 7 Haziran seçimlerine giderken nisanda 85 bin 749’a yükseldi. TYP’de 2015’in ilk üç ayında 22 bin 698 olan toplam rakam, haziran sonunda 249 bine sıçradı.  

Bu programlar kapsamında yapılan asgari ücret ve sigorta prim ödemeleri ise İşsizlik Sigortası Fonu’ndan karşılanıyor. 2010’da TYP ile İEP’nin dahil olduğu ‘aktif işgücü programları’ için Fondan yapılan harcama 392 milyon TL iken, 2018’in ilk 8 ayında 3.2 milyar TL’yi aştı. Son 4 yılda yapılan harcama da 16 milyar TL’ye ulaştı.

Kişi listeleri keyfi

TYP’den yararlanacak kişiler ‘noter kurası’ ve ‘liste’ yöntemleriyle belirleniyor ancak Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğü istediği yöntemi tercih edebiliyor. Liste yönteminde müdürlük İşkur’a kayıtlı işsizlerden keyfi seçim yapabiliyor.

Sosyal güvenlik uzmanı Ali Tezel, söz konusu iki programın hükümet tarafından siyasi amaçlı kullanıldığını, seçimler öncesinde sayının arttığını ve programa katılacak kişilerin keyfi olarak belirlendiğini belirtti. Tezel, konunun seçim yatırımı boyutu dışında kamu ve özel sektöre bedava işgücü sağlanması boyutu olduğunu dile getirdi.

Yararlanma süresi 24 ay

İşkur’un sitesinde yer alan TYP ve İEP ile ilgili  bilgiler şöyle: Toplum Yararına Program: İşsizlerin kısa süreli istihdam ve eğitimini amaçlayan, doğrudan veya yüklenici eli ile toplum yararına bir iş ya da hizmetin gerçekleştirilmesini sağlayan programlar. Programdan yararlanma süresi en fazla 24 ay.

İşbaşı Eğitim Programı: İşsizlerin işyerlerinde işbaşında eğitilmesini sağlayan programlar. Programdan yararlanma süresi 3 ile 9 ay arasında değişiyor. Program süresince katılımcı zaruri gideri (günlük 61.65 TL, öğrenciler için 46.23 TL, işsizlik ödeneği alanlar için 30.82 TL) ve kısa vadeli sigorta prim giderleri İşkur tarafından karşılanıyor.

İşsizin parasıyla gelen rekor

Bu programlarla istihdam edilen kişiler İşkur tarafından “rekor işe yerleştirme” şeklinde de tanıtılıyor. Örneğin 2017 ile ilgili bir milyon 57 bin 249 kişilik istihdam böyle açıklandı. Ancak Kocaeli Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Aziz Çelik, TYP ve İEP programlarından yararlananların da bu sayıya dahil olduğuna dikkat çekti. 2017’de bu iki programdan yararlanan kişi sayısı 564 bin olmuştu. Yani İşkur’un rekor dediği sayının yarısından fazlası İşsizlik Fonu’ndan yapılan ödemeyle geçici işlerle karşılandı. Çelik, isimlerin liste ile belirlendiği bu programlardan yararlanan kişi sayısının seçim dönemlerinde hızla arttığına dikkat çekti. Çelik ayrıca, işsiz sayısının bu sayede düşük gösterildiğine işaret etti.