Santrallar peş peşe yıkılmış

Türkiye’yi karanlığa gömen elektrik kesintisinin nedenlerine ilişkin tartışmalar sürerken, santrallerin arıza bildirim listesi yaşananları dakika dakika gözler önüne serdi. Listeye göre önceki gün sabah her şey normal. Olağanüstü durum 10.37’de başlıyor. Önce Dicle HES devre dışı kalıyor. Ardından da peş peşe bütün santraller devreden çıkıyor.

Türkiye Elektrik İletim A.Ş bünyesinde bulunan Piyasa Mali Uzlaştırma Merkezi santrallerin arıza/ bakım bildirim listelerini oluşturuyor. Bu listelerde hangi santrallerin hangi saatler arasında devreden çıktıkları yer alıyor. Listeye göre kesintinin olduğu önceki gün “beklenmedik” gelişmeler yaşanıyor. Sabah saatlerinde her şey normal seyrediyor. Hemen hemen her gün yaşanan rutin arızalar meydana geliyor. Ancak ne olduysa saat 10.37’de oluyor. Küçük bir santral olan Dicle HES saat 10.37’de “bara voltajının 0’a düşmesi” gerekçesiyle arıza veriyor. Bu gerekçe “frekans kaynaklı arıza” anlamına geliyor. Yani sistemdeki çökmeden ilk önce Dicle HES etkileniyor. Arızaya geçiyor. Santral saat 10.44’te bunu bildiriyor. Ardından Fethiye’deki Eşen 2 HES aynı gerekçeyle arıza bildirimi yapıyor. Sonrasında da arka arkaya santrallerden arıza bildirimi yağmaya başlıyor. Santraller sistem çöktüğü için peş peşe devre dışı kalırken, şu gerekçeleri bildiriyor: “Sistem çökmesi, enerji kesintisi, şebeke devre dışı kaldı, hat arızası, bölgesel sistem çökmesi, ülke geneli elektrik kesintisi, enterkonnekte sistemin çökmesi sonucu santral çalışmıyor.”

Bu arada devreden çıkan bazı santraller yeniden sisteme girmeye çalıştıklarında ise başarılı olamıyor. Bu santraller merkeze şu bildirimi yapıyor: “Türkiye geneli saat 10:35 enerji kesintisi nedeniyle üretim yapılamamıştır. 13:50 itibari ile enerji geldi fakat yüksek frekans nedeniyle senkrona girilememektedir.”

Bu saatten sonra çok sayıda santral devreden çıktığı için de sistem yeniden toparlanamıyor. Talebi karşılayacak elektrik sağlanamıyor. Yani “kriz yönetilemiyor.” Şimdi enerji uzmanları saat 10.37’de ne olmuş olabileceği üzerinde duruyor.

Avrupa kapattı

Bu arada Türkiye’deki kesinti nedeniyle Avrupa önceki gün aradaki bağlantıyı otomatik kapattı. Avrupa ile Türkiye arasında frekans tutturulamazsa bağlantı kesiliyor. Santrallerin bu nedenle devre dışı kalmış olabilecekleri yorumları yapılıyor.

30 Mart’ta da yaşanmış

Avrupa ile Türkiye arasında benzer bir durumun büyük kesintiden bir gün önce 30 Mart’ta da yaşandığı, ancak sistem çökmeden kurtarıldığı öğrenildi.

Bu arada dağıtıcıların, santrallerden aldığı elektriğin fiyatı ocak ayından bu yana düşüyor. Ocakta dağıtıcılar elektriğin kilovatsaatini santrallerden 17.9 liraya alırken, şubatta bu rakam 14.5’e indi. Martta ise fiyat daha da düşerek 12.8’e geriledi. Şirketler ürettikleri elektrikten daha az kâr elde etti. Bu nedenle bazı şirketlerin ucuz elektrik satmamak için devre dışı kalmış olabilecekleri yorumları yapıldı.

Sistemin geç toparlanmasının bir diğer nedeni olarak da “taşeronlaşma” gösteriliyor.

Fatura 600 milyon dolar

CHP Genel Başkan Yardımcısı Selin Sayek Böke, bir günlük kesintinin ekonomik maliyetlerinin çok yüksek olduğunu söyledi. Bir yılda 800 milyar dolarlık üretim yapıldığına işaret eden Böke, “6 saatlik kesintinin maliyeti 600 milyon dolar yani 1.5 milyar TL değerinde. Bu kaynak kaybının sorumlusu kötü yönetimdir” dedi.