Petrol planları bozabilir: Yurttaşın faturaları daha da artacak

Ham petrolün varil fiyatı, 82 doları aşarak son dört yılın zirvesine çıktı. Uluslararası petrol ticareti devleri Mercuria ve Trafigura, yıl başında 66 dolar seviyesinde olan petrolün, yıl sonunda 100 dolar seviyesini görebileceğini açıkladı. Artışta, ABD’nin İran’ın petrol ihracatını hedef alan ve 4 Kasım’da yürürlüğe girecek yaptırımları önemli rol oynuyor. 

Mercuria’nın başkanı Daniel Jaeggi, yıl sonunaABD yaptırımları nedeniyle piyasadan günlük 2 milyon varile yakın petrolün çekilebileceğini, bu rakamı telafi edebilecek yeterli arzın olmadığını ve bunun ham petrol fiyatlarını 100 dolara yükseltebileceğini söyledi. Trafigura’nın petrol ticareti eş başkanı Ben Luckock, petrol fiyatlarının Noel’e kadar 90 dolara, yeni yıla kadar da 100 dolara çıkacağını söyledi.

Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü (OPEC) ve Rusya gibi diğer üreticilerin 2017’de üretimi kısma kararı almalarından beri ham petrol fiyatları yükseliyor. Küresel talep ilk kez günlük 100 milyon varile yaklaşırken, Venezuela, Libya ve Nijerya’da yaşanan üretim aksamaları da arzda sorunlara yol açıyor. ABD Başkanı Dolald Trump’ın baskısına rağmen, geçen haftaki OPEC toplantısından üretim artışı konusunda net bir işaret çıkmamıştı.

Tahminleri aştı

Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak tarafından geçen hafta açıklanan Yeni Ekonomi Programı’nda (YEP) petrol fiyatlarında 2018 için 72.8, 2019 için 73.2 dolar tahmini yer almıştı. Eylül 2017’de açıklanan Orta Vadeli Program’da ise 2018 için 54.5, 2019 için 57.5 dolar tahminleri yer almıştı.

Petroldeki fiyat artışı, Türkiye’nin 2017’de 37.2 milyar dolar olan ve YEP’te 2018 için 46, 2019 için 43 milyar dolar olarak tahmin edilen enerji ithalat faturasını artırabilir. 2018’in ilk 8 ayı itibarıyla Türkiye’nin enerji ithalatı 28.2 milyar dolara ulaşmış durumda.

Faturalar kabaracak

Yılbaşından bu yana, elektriğe yapılan zam yüzde 38.6’yı, doğalgaza yapılan zam yüzde 18.8’i buldu. Sene başında 66 dolar seviyesinde olan petrol fiyatlarının 82 doları görmesi ve olası artışlar, meskenler ve sanayiciler için enerji faturasını artırıyor. Enerji faturasının artması, Türkiye’nin en büyük sorunlarından cari açığın da artmasına neden oluyor.

Uzmanlar fiyatta artış bekliyor

Prof. Volkan Ediger (Kadir Has Üniversitesi Enerji ve Sürdürülebilir Kalkınma Merkezi Direktörü): Petrol fiyatlarında genel trend artış eğiliminde olacak. Yenilenebilir enerjiye geçiş çağı tamamlanana kadar bu böyle olacak. İran kaynaklı olarak arzdaki azalma da normal olarak fiyatları yükseltir. 5 yıl önce 147 dolar seviyesini görmüştük, tekrar görebiliriz. Jeopolitik faktörler başta olmak üzere birçok faktör fiyatlarda rol oynuyor. YEP'teki petrol fiyatlara bir tahmin değil niyet olarak görülmeli.

Dr. Filiz Katman (İstanbul Aydın Üniversitesi Enerji Politikaları ve Piyasaları Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü): YEP tahminlerinde revizeler olması mümkün. Fiyat yükselişi öngörüsü diğer analistler tarafından da yapılıyor. Jeopolitik riskler bunda belirleyici faktörler arasında yer alıyor. Kasım ayında İran’a yönelik yeni yaptırımların devreye alınacak olması, ABD’nin ticaret savaşları diye adlandırılan vergi düzenlemeleri, üretici faktörlerin artış yönündeki talepleri ve alternatif enerji kaynaklarındaki gelişmeler de etki eden faktörlerden bazıları. Burada jeopolitik risklerdeki değişiklikler, Çin ve Hindistan gibi ülkelerin ABD’nin İran’a yönelik yaptırımlarına karşılık pozisyonları, üretici ülkelerin fiyat beklentisindeki olası değişimler fiyat üzerinde belirleyici olacaktır.

Uluslararası Enerji Ajansı (IEA) Başkanı Fatih Birol: Dünyadaki petrol talebi hiç olmadığı kadar hızlı bir şekilde artıyor, buna karşın üretim tarafında Venezuela ve Ortadoğu kaynaklı düşüşler yaşandı. Orta vadede petrol fiyatlarında artış, piyasada daralma bekliyorum. Bu, petrol ithal eden ülkeler için olduğu kadar uzun vadede ihraç eden ülkeler için de iyi bir haber değil.