Pandemi döneminde yüzde 66 büyüyen e-ticaret sektörünü etik ve tekel tartışmaları karıştırdı

Koronavirüs salgını yeni dalgalarla dünyayı kasıp kavuruyor. Salgının hayatın birçok alanını değiştireceği, ‘hiçbir şeyin eskisi gibi olmayacağı’ söylemi sürse de doğanın verdiği bu dersin insanın açgözlülüğüne çare olmadığı şimdiden anlaşılıyor.

İlaç şirketlerinin acımasız aşı rekabeti bunun bir örneği.

Pandeminin neleri değiştireceğini yaşayıp göreceğiz. Ancak somut biçimde bugünden değişen şeyler de var... Örneğin alışveriş alışkanlıklarımızın değişmesiyle ticaretin yeniden yapılanması... Artık oturduğunuz yerden dünyanın bir ucundan istediğiniz bir ürünü sipariş verebiliyorsunuz. Tek ihtiyacınız akıllı bir telefon. Bu alandaki rakamlar çarpıcı. Türkiye’de e-ticaret 2020’de yüzde 66 büyüyerek, 220 milyar TL’lik pazar hacmine ulaşmış. Pandemiyle birlikte şirketler on yılda ulaşacakları çevrimiçi (online) satışlara bir yılda erişmiş.

Haliyle bu pazara ilgi de büyük. Türkiye’de Trendyol’u satın alan Çinli dev Alibaba, ABD’nin dev şirketi Amazon, Korelilerle Doğuş’un yarı yarıya ortak olduğu N11, Tempelton Fonu’nun yüzde 25 ortak olduğu Hepsiburada ve bir başka ABD’li dev Ebay’in sahip olduğu Gittigidiyor bu sektörün ana oyuncuları. Pazarda kurallar yeni yeni oluşurken, bugünlerde e-ticaret sektörünün gündeminde şok bir transfer var. 

Rekabet Kurumu’nda 2. Denetim ve Uygulama Dairesi Başkanı olan yani sektördeki oyuncuları denetimden sorumlu olan Hatice Yavuz, nisan ayı başında Trendyol’un üst düzey yöneticiliğine transfer oldu.

Ancak bu transfer, bir kamu yöneticisinin özel sektöre iyi imkânlarla transfer olmasından daha farklı anlamlar taşıyor. Bu yüzden sektörde ciddi bir rahatsızlık yaşanıyor. Tartışmanın özü şu: Sektörün tüm aktörlerinin verilerine hâkim olan bir yöneticinin şimdi masanın diğer tarafında bir şirketi temsil etmesi etik mi değil mi?

Hızlı büyüme trendi nedeniyle rekabetin giderek sertleştiği bir sektörde, bazı kategorilerde tekel konumda olan bir firmanın böyle bir avantaj elde etmesi doğru mu?

Üstelik bu uygulamaları düzenleyen bir yasa “2531 sayılı Kamu Görevlerinden Ayrılanların Yapamayacakları İşler Hakkında Kanun” varken!

Geçen hafta kendi ülkesinde tekelcilikle suçlanarak ceza alan Alibaba için Türkiye’den de şikâyetlerin arttığı ortamda Rekabet Kurumu’nun Trendyol için bundan sonra alacağı kararların tartışmalı olacağı belirtiliyor.

Sektör temsilcilerinin itirazları böyle. Haklı mı haksız mı? Şirketleri ikna etmesi gereken kurumlardan biri de Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği’nin e-Ticaret Meclisi. Yine Trendyol’dan Ozan Acar’ın başkanlığını yürüttüğü bu meclis, bir an önce toplanıp etik tartışmasına son vermeli!

Sektörün isteği bu...

DAHA YOLUN BAŞINDAYIZ

Gıdadan giyime her alanda artık e-ticarette olmayan firmanın ayakta kalması mümkün değil. Seyahat dışında çevrimiçi alışveriş pazarı yüzde 100 büyüdü. Perakendede çevrimiçi satışların toplam içindeki payı yüzde 10-12’ye ulaştı. 

Bu oranın çok yakın zamanda yüzde 30-40’lara çıkması bekleniyor. Bu büyüme küçük işletmelerin önünü açabilecek bir gelişmeyi de barındırıyor. Artık Türk markalarının çoğu, mağazalarının yanı sıra ağırlığı çevrimiçine verecek. Bugün itibarıyla 20 binin üzerinde işletme, KOBİ pazaryerinde satış yapıyor.

RAPOR AÇIKLANACAK

Sektör temsilcileri, Trendyol - Alibaba’nın pazarı bozucu eylemleri olduğunu ve e-ticaret sektörüne yönelik tedarikçilerden şikayetlerin arttığını vurguluyor. Şikâyet.com’da bunun örnekleri de var. Rekabet Kurumu da bu şikâyetleri gündemine almış. Rapor hazırlanıyor. 

Daha önce Hatice Yavuz’un yaptığı açıklamaya göre yeni rekabet ve ticaret düzenlemeleri yapılıyor. Bunlar da birkaç gün içinde kamuoyuna açıklanacak.

Sektör temsilcilerinin önerileri şöyle: 

- Rekabet Kurumu sektöre global bakıyor. Oysa kategori bazında bakmalı. Mesela Trendyol yaklaşık 30 milyar TL’lik tekstil hazırgiyim pazarının yüzde 80’ini kontrol ediyor.

- 20 binin üzerinde işletme KOBİ pazaryerinde satış yapıyor. Şikâyetlere göre işletmelerin başka platformlarda satış yapmamaları için üzerlerinde baskı kuruluyor ve tedarikçilerin sıkıştırıldığı konuşuluyor.

- Sektördeki korku şu: Rekabette para gücü yüksek devler piyasayı tümüyle kontrol eder hale gelecek. Alibaba ve Amazon pazarı ele geçirecek ve sektör tamamen yabancılaşacak.

- Tekelleşme sonucu küçük oyuncuya hiç yer kalmayacak. Tedarikçi de bu firmalara mecbur kalacak. Üreticiler fiyat belirleyemeyecek.

- Sektörün beklentisi ise daha emekleme sürecinde olan e-ticarette rekabet koşullarının oluşturularak, adil kurallarla düzenleme yapılması.