Onur kırma merkezi... ‘İlticacılara eziyet’ kararı

Türkiye ile Avrupa Birliği arasında Suriyeli mültecilere ilişkin Geri Kabul Anlaşması imzalandığı bir dönemde Anayasa Mahkemesi’nden çarpıcı bir sığınmacı kararı çıktı. Yüksek Mahkeme, Kırgızistan’daki iç çatışmalardan kaçarak Türkiye’ye iltica eden Özbek çiftin, İstanbul’da bulunan Kumkapı Geri Gönderme Merkezi’nde hiçbir yargı kararı olmadan 382 gün boyunca idari gözetim altında tutulmasını anayasaya aykırı buldu. Çifte toplam 36 bin TL tazminat ödenmesine hükmeden Yüksek Mahkeme, Kumkapı GGM’nin koşullarının da “insan haysiyetiyle bağdaşmadığı” sonucuna vardı.

F.A ve M.A çifti, AYM’ye bireysel başvuru dilekçelerinde, merkezin dış dünyadan yalıtılmış, giriş çıkışları sürekli kontrol edilen yüksek güvenlikli bir merkez olduğunu ve aynı zamanda yaşam koşullarının sağlıksız, gayri insani ve onur kırıcı olduğunu, bu nedenle ruhsal ve fizyolojik olarak sağlık durumlarının bozulduğunu kaydetti. Niçin tutuldukları konusunda bilgilendirilmediklerini ve yetkili bir mahkeme tarafından verilmiş bir tutulma kararı olmadan özgürlüklerinin kısıtlandığını aktaran çift, karı-koca olmalarına karşın merkezde ayrı yerlerde tutulduklarını, çok sınırlı olarak birbirlerini görmelerine izin verildiğini, bu nedenle aile hayatlarının bozulduğunu ifade etti.

AYM; kararının gerekçesinde Kumkapı Geri Gönderme Merkezi’ne ilişkin birçok olumsuzluk tespit eden Avrupa İşkencenin ve İnsanlık Dışı Ceza veya Muamelenin Önlenmesi Komitesi, TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu, Türkiye İnsan Hakları Kurumu’nun (İHK) raporlarına yer verdi. Merkezin resmî kapasitesinin 300 kişi olduğuna dikkat çekilen kararda, kişi başına düşen alanın azami 3 metrekare olduğu belirtildi. Kararda, geri Gönderme Merkezi’nin düzensiz göçmenler için bir hapishane haline getirildiği vurgulandı. Başvurucuların Anayasa’nın 17. maddesinin 3. fıkrasındaki “Kimseye işkence ve eziyet yapılamaz; kimse insan haysiyetiyle bağdaşmayan bir cezaya veya muameleye tabi tutulamaz” diye belirtilen haklarının ihlal edildiğine hükmeden mahkeme, başvurucuların “Kişi hürriyeti ve güvenliği” başlıklı anayasanın 19. maddesinin ikinci, dördüncü, sekizinci ve dokuzuncu fıkralarının da ihlal edildiğine karar verdi. Mahkeme, çiftin “Temel hak ve hürriyetlerinin” korunması başlıklı 40. maddede belirtilen haklarının da ihlal edildiği sonucuna vardı ve çifte toplamda 36 bin TL tazminat ödenmesine hükmetti.