Onur Akyıl’dan ‘Proleterler için Patafizik Dersler’

GÜRER MUT

gurer@cumhuriyet.com.tr

‘Proleterler için Patafizik Dersler, çağrışımlarla yüklü betimlemeleriyle zengin, gerçeküstü öğeleriyle yaratıcı bir çalışma. Akyıl’ın bu ilk romanını okuyanlar kendi dilini ve karakterini bulan, akışıyla, ironileriyle, kurgusuyla pek de benzeri olmayan bir çalışma ile karşılaşacak. Öyle ki, bir saatçi dükkânında bozuk saatlerin arasında debelenen saatçi ve kedisi Mikhail’in rutin hayatlarının içine daldığınızda, gerçekle-düşü birbirine karıştıracaksınız.

Kimin aklına gelirdi ki, bir saat açılacak ve içinden Sovyet afişlerinden aşina olduğumuz devrimin iradesi, burjuvazinin korkulu rüyası “demir adam” Vladimir İlyiç Ulyanov (Lenin) küçük hırçın bir figür olarak karşımıza dikilecek… Bu macerada Lev, Emma ve Ulyanov’a yarenlik edecek… Zamansız bir hakikat taşıyan bu karakterlerin hikâyeye farklı bir renk kattığını söylemek lazım.

HER DÖNEMEÇTE FARKLI BİR DUYARLILIK

Hikâyedeki karakterleri biraz şaşkın, biraz da merakla izlemeye koyuluyorsunuz. Bununla birlikte, anlatıcının yalnızlığına da tanıklık ediyorsunuz. Akyıl’ın yalnız karakteri ve çağın sorunlarına yönelik duruşu Thomas Bernard’dan etkilendiği izlenimi veriyor.

Burada ayrıca Patafizik kavramına da değinelim: Fransız oyun yazarı Alfred Jarry tarafından geliştirilmiş. Metafizik bir derinliği olan, gerçekliğin farklı şekillerde ele alınması ve yeniden tanımlanması olarak da görülen bir kavram. Onur Akyıl’da bu yoldan giderek gerçeklikle bağını kopartıyor ve yeni bir gerçekliği yaratıyor. Hikâyede tepeden bakmaktan kaçınıyor; mizahi üslubuyla, büyük ve tumturaklı söylemlerden, tespitlerden uzak, devasa bir iddiasız olduğunu hissettirirken, sizi keyifli bir anlatımın içine çekmeyi başarıyor.

ANARŞİTTEN DOĞAN BİR KOMÜNİST

Romanın başından itibaren Mihail bize yol gösteriyor aslında. Bu özgür ve özgün kedi, bizleri farklı atmosferlerin, boyutların içinde dolaştırıyor. Sizi hiçbir dönemeçte terk etmeyecek, güveninizi kazanmış bir yoldaşınız Mihail. Konuşmasına gerek de yok, bir miyavı ile ne demek istediğini anlıyorsunuz. Kişilerle diyalogunuzda ne yapmanız gerektiğini bakışlarıyla tembihliyor; kentin labirentinde size yol gösteriyor… Bir an geliyor, önder Ulyanov’u içinde bir yerlerde taşıyan bu kedi, bir hışımla sizi parti binasının önüne getiriyor. Kaybolan değerleri ve kavramları yeniden hatırlamanızı ve yeni bir dünyayla tanışmanızı istercesine… Bununla da yetinmiyor, bizlere toplumsal yozlaşmayı çürümüşlüğü, otoriteryanizmin geldiği noktayı gösteriyor.

Mihail bir anarşist olmasından olsa gerek, yeri geldiğinde en sert eleştirmenden daha sert olabiliyor. Bize kılıç çekiyor ve bir gazetenin çıkarttığı kitap ekinin üzerindeki papyonlu adamın üzerine kararlı bir şekilde işemekten geri durmuyor.

Bir noktadan sonra her şey birbirine karışmaya başlıyor. Neredeyiz? Onur Akyıl okurunun anlam dünyasını sınırlamıyor, özgür bırakıyor.

Proleterler için Patafizik Dersler politik ve felsefi yönü ağır basan zengin ve enerjik içeriğiyle dikkate değer bir çalışma. Onur Akyıl’ın ilk romanı belki ama ruhuyla, diliyle, duruşuyla ve kişiliğiyle yazın dünyamızda kendisine özgün bir yer edineceğe benziyor.

Proleterler için Patafizik Dersler / Onur Akyıl / Can Yayınları / 104 s. / Haziran 2019