Nobel tartışması: Fikir mi? Edebiyat mı?

Nobel Edebiyat Ödülü, bugün İsveç’in başkenti Stockholm’de yapılacak törenle Peter Handke’ye verilecek. Handke’ye Yugoslavya İç Savaşı sırasında Sırp güçlerinin yanında yer aldığı, Srebrenitsa soykırımını inkâr ettiği ve savaş suçlarından sorumlu tutulan eski Sırbistan lideri Slobodan Miloseviç’e destek verdiği gerekçesiyle tepki gösteriliyor. Peter Handke, İsveç’in başkenti Stockholm’de düzenlenecek ödül töreni öncesi kendisine yöneltilen eleştirilere “Ben fikirleri değil edebiyatı seviyorum, fikirlerden nefret ediyorum” sözleriyle yanıt verdi. Nobel Komitesi Başkanı Anders Olsson ise eleştirilerle ilgili “Amaç, olağanüstü edebi eserlerini kutlamak, kendisini değil” dedi. 

‘ÖDÜL GERİ ALINMALI’

Türkiye Yazarlar Sendikası, Nobel Edebiyat Ödülü’nün Peter Handke’ye verilmesini şiddetle kınadıklarını ve ödülün geri alınması gerektiğini vurguladıkları açıklamasında, ödülün eserlere değil yazarlara verildiğini ifade etti: “Bir Nobel Edebiyat Ödülü daha, yazarların kişisel ideolojik tutumu ile eserleri arasındaki ilişkinin niteliği açısından bitirilememiş tartışmaları getirip önümüze koydu. Yazarın dünya görüşünün eserlerin niteliğini belirleyen tek ölçüt olmadığını biliyoruz, ancak bu ödülün eserlere değil yazarlara verildiğini de biliyoruz. Bu anlamda; Peter Handke’nin, “Dünyanın gözü önünde yaşanmış bir insanlık katliamının birinci dereceden sorumlusu olan kişiyi destekleyen açıklamaları göz ardı edilemez” diyoruz. Yine diyoruz ki, “Yazarların dünya görüşleri ne olursa olsun edebiyat, emperyalist savaşların karşısında olmalı, insanlar, halklar arasındaki savaşlardan yana değil barıştan yana tavır almalıdır.”

‘UTANÇ VERİCİ BİR DURUM!’

Uluslararası PEN Derneği Türkiye Başkanı ve Cumhuriyet yazarı Zeynep Oral ise, seçimin tartışılacak bir yanının olmadığını söyledi. Ödülün Handke’ye verilmesinin rezillik olduğunu söyleyen Oral, “Nobel ödülü, edebiyat alanında özellikle geniş kitlelere ulaşmakta önemi olan bir seçim. Her seçimde olduğu gibi sonucu beğenirsiniz, beğenmezsiniz, tartışırsınız, eleştirirsiniz o başka... Ama bu kez bu seçimin tartışılacak bir yanı yok! Bence bu seçim bir rezillik, utanç verici bir durum! Nobel seçicileri, uygar bilinen Avrupa’nın göbeğinde yaşanan bir vahşete arka çıkmış, bu vahşeti savunmuş bir yazarı Peter Handke’yi seçerek tüm edebiyat dünyasını aşağılamıştır. Neymiş “dilbilimsel hüner”miş... Bence bir yazarın en önemli hüneri her şeyden önce insan yaşamına, insan onuruna saygı duymaktır. Hele hele yaşadığımız şu karanlık şiddet günlerinde, geniş kitleleri etkileyebilecek seslere; zulmü değil hakkaniyeti, adilliği, ; kötülüğü, kini değil vicdanı yüceltecek yazarlara bunca gereksinimiz varken... Kaldı ki edebi açıdan Peter Hanke’den çok önce bu ödülü hak etmiş yazarlar hala hayattayken... Örneğin Kundera gibi bir romancı; Adonis gibi bir şair, Arthur Domoslawski gibi bir gazeteci / araştırmacı yazar varken...” dedi. 

İYİ BİR YAZAR, AMA...

Cumhuriyet yazarı Özdemir İnce son 5-6 yıldır, 2014 yılı Nobel edebiyat Ödülü alan Patrick Modiano’dan bu yana verilen bütün ödüllerin ‘tırı vırı’ olduğunu belirtti. Nobel’in dünyanın hiçbir yerinde tereddüt yaratmayacak şekilde verilmesi gerektiğini ifade eden İnce, şunları söyledi: “Peter Handke bir kere iyi bir yazar, onu söyleyeyim. Yugoslavya iç savaşında da Sırpları tutmuş, bu ahlaki açıdan iyi değil. Eğer Nobel Ödülü’nü verenler, yazarın ahlaki konumuna önem vermiyor da sadece yazarlığına önem veriyorsa, bu tuhaf bir şey olur. Handke denen adamın ‘Kalecinin Penaltı Anındaki Endişesi’ diye bir kitabı vardır, ondan itibaren bu adam kaliteli bir yazar. Sonra bu Sırp Savaşı sırasında sapıtmıştır, niye sapıtmıştır? Bir kıza âşıktır meselâ...  Netice itibarıyla Nobel hem toplumsal, hem de politik ahlakı hesaba katmıyorsa bunun sorgulanması gerekir. Zaten bu gürültü patırtı da politik ahlak meselesi yüzünden çıkıyor. Hem Nobel’i verenlere hem de adamın kendisine yazık.”

‘HAKEDEN, REDDEDECEK OLANDIR’

Cumhuriyet yazarı Mine Söğüt ödülü hak eden tek yazarın Nobel’i reddedecek olan yazar olduğunu belirttiği açıklamasında, şu ifadelere yer verdi: “Eğer niyetimiz insanlığı ödüllerle  terbiye etmekse, ödülü sadece antimilitarist yazarlara vermek gerekir. Hangi savaşın haklı, hangi savaşın haksız, neyin soykırım neyin kardeş katli olduğunu tartışmaya tenezzül etmeksizin, her türlü savaşa, legal ya da illegal orduya, sistemi ayakta tutan silah ekonomisine, kirli devlet politikalarına, ekonomik ahlaksızlıklara, türlü sömürü modellerine topyekûn karşı çıkmayan hiç kimseyi ödüllere layık görmeyerek başlayabiliriz işe. 

Yok eğer tek sorunumuz Peter Handke özelinde ‘Bosna soykırımı’nda yanlış tarafta olma  meselesiyse, Nobel ödüllerinin silah taciri bir kimyager adına kurulmuş bir vakıf tarafından verildiğini göz ardı ederken çalıştırdığımız beyin kaslarımızı şimdi neden çalıştırmadığımızı sorgulamamız gerekir. Nihayetinde yeryüzünde ödül hakeden tek yazar zaten Nobel’i reddecek olandır.”