Nabokov’un yeni dünya şaşkını; Pnin! (02.10.2020)

Pnin’in baş kişisi, yerinden yurdundan kopmuş, Amerikan üniversitelerinden birinde Rus Dili ve Edebiyatı dersleri veren Profesör Pnin, bu ‘yeni’ dünyada şaşkındır.

Eski Dünya’dan yenisine taşıdığı anıları arasında sevdiği ama aşkına karşılık vermemiş bir eş ve onun oğlu, yürekten sevdiği anadili, eski tarz bir mizah, eski tür bir zerafet, bazı entelektüel ve dilsel incelikler, kimileri kahkahalara yol açan köklü alışkanlıklar vardır.

Pnin, diretmeleri, tutturmaları, hayatla ilgili ‘miyopluğu’ içinde günü geçmiş ve komik bir karakter gibi görünür. Ama Nabokov bütün benzer karakterleri gibi, bu şaşkın roman kişisi aracılığıyla da okuru kendi şaşalamaları, kendi çıkmazları hakkında düşündürmek ister.

Pnin, ayrıca Vladimir Nabokov’un yazar ustalığını belgeleyen, temalarını tekrarlayan romanlarından biridir.

Nabokov her zamanki gibi sorar: “Yazar, kişisini ne derece nesnel bir sesle anlatabilir? Anlatan’la anlatılan birbirlerinden sandığımız kadar uzak, yoksa tehlikeli biçimde yakın mıdırlar? Yoksa arada bir yerde, tehlikeli bir noktada pusu kurmuş bekleyen bir üçüncü bir ‘ses’ mi vardır?”

VLADİMİR NABOKOV: 1899’da St. Petersburg’da doğdu. Varlıklı, liberal bir ailenin en büyük oğluydu. Bolşevikler iktidara geldiğinde aile Rusya’dan ayrılarak önce Londra’ya, sonra Berlin’e gitti.

Nabokov, öğrenimini Cambridge, Trinity College’da tamamladı. 1923 ile 1940 arasında anadilinde romanlar, hikâyeler, oyunlar, şiirler yazdı ve kuşağının seçkin Rus göçmen yazarlarından biri olarak ün kazandı.

1940 yılında karısı ve oğluyla ABD’ye göç etti, 1941’den 1948’e kadar Wellesley College’da dersler verdi.

1955’te yayımlanan Lolita’nın (İletişim, 1999) dünya çapındaki başarısından sonra, 1959’da Cornell Üniversitesi Rus Edebiyatı profesörlüğünden emekli olarak İsviçre’ye yerleşti.

Nabokov, İngilizce yazdığı ilk romanı The Real Life of Sebastian Knight’ı (Sebastian Knight’ın Gerçek Yaşamı, İletişim, 2003) 1941’de yayımladı ve ondan sonra bu dili şaşırtıcı bir yaratıcılıkla kullanarak eserlerini İngilizce yazmaya devam etti.

Bir yandan da ömrünü kelebeklere adadı. Nabokov, otobiyografisi Konuş, Hafıza‘da, yedi yaşından sonra, dikdörtgen pencereden giren sabahın ışığıyla bağlantılı hissettiği her şeye yalnızca tek bir arzunun egemen olduğunu itiraf eder: Kelebekler.

1945'de Polyommatus blues olarak bilinen kelebek türünün evrimiyle ilgili bir de hipotez ortaya koydu. Polyommatus mavilerinin Asya’dan Yeni Dünya’ya milyonlarca yıl boyunca dalga dalga geldiklerini öngördü. Yıllar içinde DNA dizileri teknolojik olarak geliştikçe, bir grup bilim adamı Nabokov’un Polyommatus mavilerinin evrimi hakkındaki tezini yeniden değerlendirdi ve yazarı yıllar sonra doğruladılar.

1977'de ölümüne dek, dünyanın dört bir yanından kelebek örnekleri topladı. Harvard Üniversitesi’nde bulunan Museum of Comparative Zoology’nin dünya faunasını yansıtacak kadar zengin koleksiyonuna hem küratör olarak hem de bağışlarıyla katkı sağladı. Yüzlerce türe ait ayrıntılı açıklamaları içeren makale yayımladı. 

Vladimir Nabokov 1977’de, İsviçre’nin Montreux kentinde öldü.

Lolita dışında, önemli romanları arasında, fantastik bir aile romanı parodisi olan Ada or the Ardor (Ada ya da Arzu, İletişim, 2002) sayılmalıdır.

İletişim Yayınları’ndan çıkan diğer kitapları: Karanlıkta Kahkaha (1993), Pnin (1999), Bir Günbatımının Ayrıntıları (1999), Rua, Dam, Vale (2000), Lujin Savunması (2001), Cinnet (2003), Göz (2005), İnfaza Çağrı (2007), Saydam Şeyler (2010), Konuş, Hafıza (2011), Nikolay Gogol (2012), Maşenka (2012), Laura’nın Aslı (2012), Rus Edebiyatı Dersleri (2013), Solgun Ateş (2013), Edebiyat Dersleri (2014), Don Quijote Dersleri (2016) ve Yetenek (2016).

Pnin / Vladimir Nabokov / Çeviren: Tomris Uyar / İletişim Yayınları / 172 s.