Muhalefet, Çevre Ajansı teklifine şerh koydu: Büyük bir yetki çatışması ve hukuki tartışma başlayacak

AKP’nin imzasıyla Meclis'e gelen “Türkiye Çevre Ajansının Kurulması ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi”, iki maddesi geri çekilerek TBMM Çevre Komisyonu’nda kabul edildi. CHP, HDP ve İYİ Parti de teklifin torba yasa şeklinde oluşturulmasından kurulacak oluşuma verilen yetkilere kadar kanun teklifindeki eleştirdikleri konulara şerh düştü.

CHP: TEKLİF TUTARSIZLIKLARLA DOLU

CHP’nin muhalefet şerhinde; çevre, ekoloji örgütleri, sivil toplum kuruluşları ve meslek örgütlerinin komisyon görüşmelerine katılımının son derece kısıtlı olması eleştirildi. Teklifin torba yasa mantığı ile hazırlandığı ve bütünsel açıdan çelişki ve tutarsızlıklarla dolu olduğuna dikkat çekildi.

ÇEVRE AJANSI, BAKANLIĞA RAKİP

Şerhte, kurulması planlanan Çevre Ajansı, “Organları bilimsel ve objektif kriterlere göre değil siyasi saiklerle belirlenen, nasıl denetleneceği belli olmayan, kendi bütçesi, mali muafiyetleri ve denetim yetkisi ile Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’na rakip bir yapı” olarak tanımlandı.

AJANSA BAĞIŞ YETKİSİ, İŞİN SİYASİ BOYUTU

Çevre Ajansı’na “bütçe denetimsizliği” başta olmak üzere verilen yetkilerin siyasi boyutlu olduğu yönündeki eleştiride de, belediyelerin topladığı bağışlara el koyma süreci anımsatıldı:

“Anayasa madde 127 açısından sorunlu husus, Türkiye Çevre Ajansı’nın görev ve yetki alanına ilişkili olmakla birlikte, örnek olarak, madde 8 ve 15 ile tanınan yetkiler de bu çerçevede tartışılabilir. Belediye Kanunu’nda bağış toplamalarının önünde hiçbir engel olmayan belediyelerin, COVİD-19 pandemisinde zorluk yaşayan yurttaşlar için topladığı bağışlara el konulurken burada ajansa bağış yetkisi verilmesi ise işin siyasi boyutunu göstermektedir.”

LİYAKAT UYARISI

Faaliyet alanında “depozito yönetim sistemini kurmak, kurdurmak, işletmek, işlettirmek” ifadelerinin bu işin özel sektöre de verilebileceği anlamını taşıdığı ve işi ihalesiz olarak da verebileceği belirtildi.

Yine faaliyet alanı içinde “uygun görülmesi halinde belediyelere, il özel idarelerine, eğitim kurumlarına ve diğer kurum ve kuruluşlara mali ve teknik destek sağlama” ibaresinin ajans bütçesinin mali destek olarak kullanılması konusunda ajansa takdir yetkisi tanıdığı ve ajansın bütçesinin sadece AKP’li belediyelere aktarılabileceği üzerinde duruldu.

Ajans Yönetim Kurulu`na üye olacak kişilerin temel kriterlerinin net biçimde belirlenmesi gerektiği uyarısı yapıldı.

HDP: YILLARDIR GÖREV İCRA EDEN OLUŞUMLARIN GÖRÜŞÜ YOK

HDP’nin muhalefet şerhinde de “torba yasa” ve konunun taraflarından görüş almama eleştirisi yapıldı:

"Her torba yasada olduğu gibi yasama etiğini ve kalitesini ayaklar altın alan bir komisyonlar süreci yaşanmasına neden olmuştur. Torba yasa anlayışı, bir yandan ilgili yasaların yeterince tartışılmamasına yol açmakta, diğer yandan tartışmalı yasaların diğer yasaların arasında adeta kaybolarak daha az görüşülerek kabul edilmesi ihtimalini arttırması gibi sorunlara yol açmaktadır. Bu kanun teklifi TEMA, Kaz Dağları Platformu, Ekoloji Birliği ve Çevre Mühendisleri Odası gibi bu alanda yıllardır görev icra eden oluşumların görüşlerine sunulmadan, fikirlerini sunmalarına imkan oluşturulmadan, kamuoyuna yansıttıkları görüşleri dikkate alınmadan yasalaştırılmaya çalışılıyor.”

NASIL DENETLENECEĞİ BELİRSİZ

Türkiye için zaman zaman “çöp ithal eden ülke”, “plastik atıkların gönderildiği ülke” tanımlamalarının yapıldığı ifade edilen şerhte, “Enerjiyi, halkın geçimlik yaşamı ve ihtiyacını dikkate almadan belirli şirketlerin rantı için üreten Türkiye, bu yasayla nasıl denetleneceği belirsiz bir ajansa, kamusal olmayan bir yaklaşımla yetki devretmektedir. Ajansa atfedilen görevlerin neden doğrudan Çevre Bakanlığı’nca yerine getirilmediği açıklanamaz. Üst yönetiminin ücretlerinin 15 bin ile 30 bin liraya yaklaşabileceği ifade edilmiştir. Kamuda çalışan emekçilerin çok önemli bir bölümünün yoksulluk sınırının altında çalıştığı bilinen bir yerde yoksulluk sınırının 2-4 katı üzerinde ücretlerin belirlenmesi adil değildir” denildi.

BELİRSİZ VE KAYGI VERİCİ

Teklifte yer alan “uygun görülmesi halinde belediyelere, il özel idarelerine, eğitim kurumlarına ve diğer kurum ve kuruluşlara mali ve teknik destek sağlamak” ibaresine karşı çıkılarak, bu seçimin hangi kriterlerde yapılacağının belirsiz ve kaygı uyandırıcı olduğu belirtildi.

YETKİ ÇATIŞMASI VE HUKUKİ TARTIŞMA BAŞLATACAK

Büyükşehir belediyelerinin yetkileri ve bu kapsamdaki gelirleri daraltılması tartışması hakkında, “Otopark gelirlerinin büyükşehir belediyelerinden alınma girişiminin özellikle İstanbul Büyükşehir Belediyesi ile ilgili olduğu görülmekte ise de bütün büyükşehir belediyelerinde bu kaynak ilçe belediyelerine devredilmektedir. Bu uygulama ile büyük bir yetki çatışması ve hukuki tartışma başlatılacaktır” ifadelerine yer verildi.

ÇED SÜRECİNİN HALK YARARINA YÜRÜTÜLEMEYECEĞİNİN GÖSTERGESİ

Teklifin ÇED uygulamasını daha da belirsizleştirdiği belirtilirken “‘Proje Tanıtım Dosyası’ tanımının çıkarılması ÇED sürecinin halk yararına yürütülemeyeceğinin göstergesidir. Yapılacak herhangi bir projenin tanıtım dosyası olmadan başvuru yapılacak bir projenin olumlu ya da olumsuz kararı neye göre verilecektir” sorusu öne çıktı.

ŞEFFAFLIK UYARISI

Şerhte, “Yine üst yöneticilerin göreve atanmaları halinde siyasi partilere üyeliklerinin düşürülmesi gerekmektedir. Kamu idari ve mali yapısı içerisinde, kamu denetimine açık bir yapıda oluşturulmalı; tüm iş ve işlemlerinde şeffaflık sağlanmalıdır” önerilerine yer verildi.

İYİ PARTİ: İKTİDAR ÇAĞRILARA KULAK ASMIYOR

İYİ Parti şerhinde de “torba yasa” tepkisi yer aldı: “İktidar, torba kanunlarla alakalı olarak yıllardır yapılan çağrılara kulak asmamakta ve inatla torba kanunlar vasıtasıyla kanun yapmaya devam etmektedir. Bu tartışmasız bir şekilde otoriterliğe ve keyfiliğe dayanan partimi Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nin yasama faaliyetlerine olumsuz bir yansımasıdır.”

ÇEVRE BAKANLIĞI’NIN ÇALIŞTIRILMADIĞININ İTİRAFI

Çevre Ajansı’nın kurulmasında “çevrenin korunması”, “kaynak verimliliği” gibi gerekçeler için “Partili Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi gibi denetimsiz ve keyfi bir sistem içerisinde bile Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nca hızlı ve etkin kararlar alınmadığı ve kurumun çalıştırılmadığı ifade ve itiraf edilmektedir” değerlendirmesi yapıldı.

HALK SAĞLIĞI VE KAMU YARARI İÇİN CİDDİ RİSK UYARISI

Ajans üst kurulu üyelerinin yeniden atanıp atanmayacağı, kaç kez görev yapabileceği gibi ölçütlerin belirsizliğine dikkat çekildi. Ajansın her türlü bağış ve yardımları gelir olarak kaydedebilmesine karşı “Alacağı bağışlar dolayısıyla özerkliğini ve kamu yararını sıkıntıya düşürecek faaliyetlerini tam anlamıyla ve kuruluş amacının doğrultusunda yapamayacağı bir yola girebilir. Bu durum ileride hem çevre ve halk sağlığı hem de kamu yararını ciddi şekilde riske atabilecek sonuçlar doğurabilir” uyarısına yer verildi.