Mudanya Mütarekesi ve Ernest Hemingway

Başbakan Erdoğan’ın, 24 Temmuz günü yayımladığı Lozan mesajında 2. Cumhurbaşkanı ve CHP’nin 2. Genel Başkanı olan İsmet İnönü’den söz etmemesi tepkiye neden oldu. CHP’nin web sitesine girenler “Lozan’ı anarken İnönü’yü anmamak kendi tarihine ihanet etmektir” yazılı otomatik mesajla karşılaştı.

Oysa aynı tarihten üç gün önce 20. yüzyılın en başarılı yazarlarından Ernest Hemingway, doğum günü 21 Temmuz’da, İngiliz işgali sırasında İstanbul’da savaş muhabiri olarak bulunduğu sırada konakladığı Pera Palas Oteli’nin barında anıldı. “Silahlara Veda” romanının yazarı Hemingway, 23 Ekim 1922’de “The Toronto Daily Star” gazetesine çıkan yazısında, yakından izlediği işgal altındaki İstanbul sokaklarını gazeteci kimliğiyle anlatırken, aynı günlere rastlayan bir başka silah bırakışı, Mudanya Mütarekesi’nde yaşanan diplomatik savaşı da ayrıntılı olarak yazmıştı:

“Mudanya, Marmara kıyısında sıcak, toz toprak içinde, eciş bücüş yollarıyla, evleri ahşap, sivrisinek yuvası ikinci sınıf bir kıyı kasabası. İsmet Paşa’yla görüşecek müttefik generallerini taşıyan İngiliz sancak gemisi Iron Duke’ın külrengi, öldürücü kulelerine karşın, Batılılar buraya barış dilenmeye geliyorlardı; yoksa barış istemeye ya da barış koşullarını dikte ettirmeye değil!” (*)

Lozan Barış’ı öncesi silah bırakış olarak imzalanan ve toplam on dört maddeden oluşan Mudanya Mütarekesi görüşmeleri ünlü yazarın tanımladığı bu ahşap evlerden Rus asıllı bir ticaret adamı Aleksandr Ganyanof’un beyaz yalısında, 3 Ekim’de başladı ve 11 Ekim günü sabaha karşı imzalandı. Gerçekten 38 yaşındaki İsmet Paşa’nın Mudanya’da 6 Ekim 1922 günü olduğu kadar, belki de hiç kimse yaşamında böylesine savaşla barışın kıskacında kaldığı olmamıştır.

Hemingway’i anma etkinliği, tüm duyulara seslenmenin ötesinde bir vefa borcu gibi algılanabilir. Ayrıca Vefa, İstanbul’da yalnız bozası ile ünlü bir semtin adı değildir; biraz da kadir kıymet bilmek demektir. Sayın Başbakan Erdoğan, Lozan’ı hatırlayıp İsmet İnönü’yü anmadığına göre, Mudanya Mütarekesi’ni ve İsmet Paşa’yı hiç anımsamayabilir, yadırgamamak lazım.

(*) Ernest Hemingway. İşgal İstanbul’u ve İki Dünya Savaşı. Bilgi Yayınevi. 1988.

Prof. Dr. Mustafa ÖZYURT 22. Dönem Bursa Milletvekili