'Montrö Sözleşmesi ve Türk Boğazları'

Marmara Üniversitesi (MÜ) Hukuk Fakültesi Devletler Umumi Hukuku Ana Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Ferit Hakan Baykal, İstanbul Barosunca, Orhan Apaydın Konferans Salonunda düzenlenen ''Montrö Sözleşmesi ve Türk Boğazları'' konulu panelde yaptığı konuşmada, Montrö Sözleşmesi'nin başında Türkiye'nin ve Karadeniz'e kıyısı olan devletlerin güvenliğinin esas alındığını, dolayısıyla bu sözleşmeyi yorumlarken her bir hükmünün bu esasa göre değerlendirilmesi gerektiğini söyledi.

Montrö Sözleşmesi'nin 20 yıl süreyle yapıldığını ve hala devam ettiğini anımsatan Baykal, taraflardan birinin sözleşmeyi feshettiğini bildirmesinden 2 yıl sonra sözleşmenin ortadan kalkabileceğini, ancak bugüne kadar bu yetkiyi kullanan bir devlet bulunmadığını aktardı.
ABD'nin bu sözleşmeye taraf olmadığını, ancak zaman zaman ''ABD, bu sözleşmeyi değiştirecek'' şeklinde değerlendirmeler yapıldığını ifade eden Baykal, ABD'nin Montrö Sözleşmesi'ni değiştirmesinin mümkün olmadığını dile getirdi."Montrö Sözleşmesi'nin bu kadar süre zarfında hiçbir millet tarafından feshedilmemiş olması Türkiye'nin başarısıdır'' diyen Baykal, şöyle devam etti:
''Rusya Genelkurmay 2. Başkanı, 'Karadeniz'e giden gemiler 21 günden fazla burada kalırsa bundan Türkiye sorumludur, çünkü geçişlerine izin vermiştir' diyor. Bu hukuksal değil ama siyasi bir açıklama, akıllıca bir açıklama. Yani şunu demek istiyor; Karadeniz'e geçti Amerikan gemileri, 21 günden fazla kaldı. Sözleşmeye göre 21 günden fazla kalmaması gerekiyor. Buna karşılık hukuksal olarak kim ne yapacak? Karadeniz'e kıyısı olan devletler diyecekleri ki 'Karadeniz'i terk et'. Terk etmezse ne olacak? Uluslararası bir uyuşmazlık söz konusu. Uluslararası uyuşmazlık nasıl çözülecek? Diplomatik yöntemlerle.''

''72 Yıldır titizlikle uygulanıyor''

Deniz hukukçusu, araştırmacı-yazar Avukat Ali Kurumahmut ise Türk boğazları bölgesinden geçiş, Türkiye'nin güvenliğini ve Karadeniz'e kıyısı bulunan devletlerin bu denizde güvenliklerini koruyacak şekilde düzenlenen Montrö Sözleşmesi'nin, 72 yıldır Türkiye'nin gözetiminde titizlikle uygulandığını söyledi.

Montrö'nün kısa denebilecek bir sözleşme olduğunu ve boğazlardan geçiş, savaş gemileri, ticaret gemileri ve uçaklar ayrımı yapılarak düzenlendiğini belirten Kurumahmut, şunları kaydetti:
''Montrö gereğince, ister Karadeniz'e kıyısı bulunsun, ister Karadeniz'e kıyıdaş bir devlete ait olmasın, Türk boğazları bölgesinden sadece hafif su üstü gemileri, küçük savaş gemileri ve yardımcı sınıf gemiler geçebilmektedir. Bu gemilerin boğazlardan geçebilmesi için Türk Hükümeti'ne 8 gün öncesinden ön bildirimde bulunmaları gerekmektedir. Hiç kimse elini kolunu sallayarak Türk boğazlarından geçiş yapamaz. Türkiye, boğazlarla ilgili tedbirler alabilir, ama bunlar Türkiye'ye özel tedbirler olabilir. Bugün sözleşme feshedilirse, Türk boğazları bölgesinde bugün Türkiye'nin sahip olduğu haklardan daha azına sahip olmasını hiç kimse isteyemez. Neticede iki ulusal boğazı ve bir iç denizinden Karadeniz ile Akdeniz arasında Ege'den gemiler geçiş yapacaktır. Sözleşme feshedilip öngörülen süre zarfında sözleşme yapılamazsa, Karadeniz dünyadaki diğer denizlerde ve okyanuslarda olduğu gibi karasuları dışında açık deniz statüsünde olur.''

İstanbul Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Bayram Öztürk ise boğazlardan birçok geminin geçtiğini, bu gemilerle ilgili birçok istatistik tutulduğunu, ancak gemilerin taşıdıkları yükler konusunda Montrö'de açık bir ifadenin yer almadığını söyledi.