MEB 'patentler benim' dedi ama ilk sahibi Vestel çıktı

Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) tarafından yürütülen, Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı'nca desteklenen "Fırsatları Artırma ve Teknolojiyi İyileştirme Hareketi Projesi" (Fatih Projesi) ihalesinde sular durulmuyor. 3 bin 657 okulda 84 bin 921 adet etkileşimli tahta alımını öngören Fatih Projesi'nin ilk etap ihalesi, 23 Kasım'da gerçekleştirildi. 3 şirketin teklif verdiği ihalede 339.6 milyon TL ile en düşük teklifi Vestel vermişti. Ancak ihale şartnamesinde tanımlanan ve çizimleri verilen etkileşimli tahtanın, 1 Eylül'de Vestel tarafından patentinin alındığının ortaya çıkması büyük tepki toplamış, ihalenin adrese teslim olduğu iddialarını gündeme getirmişti. Bunun üzerine MEB tarafından yapılan açıklamada etkileşimli tahtaların fikri mülkiyet haklarına yönelik tüm patent haklarının Bakanlığa ait olduğu, buna dair bilgilere Türk Patent Enstitüsü'nden (TPE)verilen 2011-06666, 2011/05613 ve 2011/04445 patent numaralarından ulaşılabileceğini açıklanmıştı. İhalenin reddedilmesi amacıyla KİK'e yapılan itirazın reddedildiğine dikkat çeken Bakanlık, ayrıca yapılan etkileşimli tahta ihalesinin onaylandığını bildirmişti.

ANKA'nın TPE kayıtlarında yaptığı araştırma, Milli Eğitim Bakanlığı'nın "patentler bizim dese" de, patentlerinin daha önce Vestel tarafından alındığını, devir işleminin ise ihaleden çok sonra KİK'e yapılan itirazların ardından gerçekleştirildiğini ortaya koydu. MEB'in verdiği "2011/04445" patent numarası incelendiğinde, buluş başlığı "pano" olarak geçen endüstriyel tasarımın patentini almak üzere 1 Temmuz'da Vestel'in başvurduğu, 1 Eylül'de patentin yayınlandığı belirlendi. TR Kurumsal Bilişim Çözümleri Lmt. Şirketi'nin Kamu İhale Kurumu'na 1 Aralık 2011'de yaptığı itirazın ardından, gün yüzüne çıkan gerçekler sonucunda patent devrinin 12 Aralık 2011'de yapıldığı ortaya çıktı. MEB'in verdiği 2011/06666 numaralı patent başvurusu incelendiğinde, faydalı model olarak patenti alınan tahta sistemi için 5 Temmuz 2011'de Vestel tarafından başvuru yapıldığı, patentin 21 Ekim 2011'de yayınlandığı belirlendi. MEB'in, bu patentin devrini de KİK'e yapılan itirazdan sonra, 16 Aralık'ta yaptığı görüldü.

3. patentin devri henüz imzalanmadı

MEB patentler bize ait dese de, 2011/05613 patent numarasına yönelik araştırmalarda, MEB'e devrin henüz gerçekleştirilemediği ortaya çıktı. Patent başvuru sahibi Vestel, devir almak isteyenin MEB Yenilik ve Eğitim Teknolojileri Genel Müdürlüğü'nün görüldüğü başvuruda, diğer bilgiler yer almıyor. Burada cevaplanması gereken 3 önemli soru bulunuyor. Bunlar: "İhale tarihinde söz konusu patentin Vestel'e ait olduğu neden kabul edilmiyor? MEB, KİK'e yapılan itirazın ardından, ihale sonrasında jet hızıyla etkileşimli tahta patentlerini neden devralma gereği duydu? Firmanın Ulaştırma Bakanlığı'na 23 Kasım 2011'de 68586 evrak numarasıyla yaptığı başvuruya, aradan 1 ay geçmesine karşın neden işlem yapılmadı?"

Dört tasarımcıdan biri bürokrat

Etkileşimli tahtanın fikri mülkiyet haklarına yönelik tüm patent haklarının bakanlıkta olduğunu dile getiren MEB'in verdiği patent numaraları incelendiğinde, patent tasarımcılarına ilişkin ilginç bilgilere de ulaşıldı. 2011/04445 Nolu patent numarası incelendiğinde, Vestel'in TPE'den patentini aldığı, daha sonra MEB'e devrettiği etkileşimli tahtanın 4 tasarımcısı bulunduğu görülüyor. Bu dört isimden en dikkat çekeni MEB Eğitim Teknolojileri Genel Müdür Yardımcısı olarak görev yapan Tunay Alkan. Yani Vestel'in patentini aldığı etkileşimli tahtayı, Vestel'in o tahtayı satacağı Milli Eğitim Bakanlığı'nın bürokratı tasarlamış bulunuyor. Bürokratın hazırladığı etkileşimli tahta, MEB tarafından hazırlanan ihale şartnamesine tek çizim olarak konuldu. Patentin MEB'e devri öncesinde patent tasarımcısı Tunay Alkan'ın adresi OSB Manisa görünürken, daha sonra devir için açılan 2011/06666 nolu patent dosyasında Tunay Alkan'ın adresi Eğitim Teknoloji Genel Müdürlüğü Teknik Okullar olarak yer aldı. Daha önce Vestel adına ürünü tasarlayan Ahmet Zafer Altınkaya, Osman Serdar Culfa ve Emir Bacak ise, bu defa MEB'in tasarımcısı olarak gözüküyor.

İhaleye ilişkin can alıcı noktalardan biri de yöneltilen sorulara ve açıklama taleplerine cevap verilmemesi oldu. (İhale ilanı yapıldıktan sonra tekliflerin hazırlanması veya işin gerçekleştirilmesini etkileyebilecek maddi veya teknik hataların giderilmesi açısından bu soruların cevaplandırılması büyük önem taşıyor.) MEB, yaptığı açıklamada ihale şartnamesi ilan edildikten sonra firmalardan gelen soruların Kamu İhale Kanunu mevzuatına uygun olarak cevaplandırıldığını ifade etse de, TR Kurumsal, Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı'na ilettiği açıklama ve zeyil taleplerine cevap alamadı. TR Kurumsal'ın yönelttiği, ancak cevaplandırılmayan sorulardan biri şuydu:
"Teknik şartnamede etkileşimli tahtanın çerçevesiyle ilgili çizimlerde iki farklı ebatta profil yapısının olduğu, iki ölçü arasında oluşan farkın ise yaklaşık maliyet olarak 2.9 milyon TL'ye ulaştığı belirtilerek, teklif verilirken hangi ölçünün esas alınacak?"

İhale neden iptal edilmedi

Ulaştırma Bakanlığı'nın 3 bin 657 okula 84 bin 921 adet etkileşimli tahta alımı için 23 Kasım'da gerçekleştirdiği "etkileşimli tahta" ihalesi öncesinde maliyet 841.9 milyon TL olarak belirlendi. İhaleye Atmaca-Haier, Arçelik ve Vestel katıldı. İhalede Atmaca Haier 654.9 milyon TL, Arçelik 342 milyon TL, Vestel 339.6 milyon TL teklif verdi. Belirlenen maliyetin yüzde 40'ı düzeyinde teklif veren Vestel'e ihale verildi. İhaleye yönelik eleştirilerden biri, teklifin neden aşırı düşük olarak değerlendirilmediği oldu.

İhalenin 1. oturumunun kapanışında TR Kurumsal, Komisyon'dan ihale tutanağını istedi. Mevzuatta "ihale tutanakların komisyon başkanınca onaylanmış suretlerinin, isteyenlere imza karşılığı verilmeden oturum kapatılamaz" hükmü bulunmasına karşın, şirketin talebi ilk etapta yerine getirilmedi. Firmaya söz konusu tutanak 24 saat sonra iletildi. İhaleden 1 gün sonra alınan tutanakta dikkat çekici bir nokta ise TR Kurumsal'ın komisyona verdiği mektubun kayıtlara "teşekkür mektubu" olarak geçmesiydi. Oysa ki firma, İhale Komisyonu'na verdiği mektupta, ihale şartnamesinin açık olmadığını, istenen ürünle ilgili tutarsızlıklar bulunduğunu, ihale şartnamesinde patentli bir ürünün tarif ediliyor olması nedeniyle "fiilen ve hukuken" teklif vermesinin imkansız olduğunu, bu yüzden de ihaleye teklif veremediğini bildirmişti. Firma, bu gerekçeyi aynı gün Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı'na 68586 evrak kayıt numarasıyla iletti. Etkileşimli tahta patentinin Vestel'de olduğunu ortaya koyan Patent dökümlerini de ekli bir dosyayla Bakanlığı bildirdi.

Önce projenin içeriği değişti

Fatih Projesi ilk defa kamuoyuna 22 Kasım 2010'da Milli Eğitim Bakanlığı'nın yürüttüğü, Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı'nın desteklediği bir proje olarak yansıdı. İlk etapta, her öğretmene diz üstü bilgisayar, her sınıfta etkileşimli tahta, her sınıfta projeksiyon cihazı, her sınıfta internet altyapısı olacak bir Proje olarak duyurulan Fatih Projesi için bilişim firmalarından yaklaşık fiyat çalışmaları ve projeyle ilgili yorumlar istendi. MEB teknik personeli araştırma yapmak için Portekiz, İngiltere, Kore ve Japonya'ya gitti. Ardından projenin içeriği değiştirildi.

İhale adrese teslim

Fatih Projesi İhalesi'ne ilişkin skandallar, daha ihale öncesinde patlak verdi. 84 bin 921 adet etkileşimli tahtanın alım ihale şartnamesi hazırlanmadan önce Vestel etkileşimli bir tahta tasarlayarak, etkileşimli tahtayla ilgili olarak TPE'ye 3 patent başvurusu yaptı. Bu patentlerden ilkinin başvurusu 1 Temmuz 2011'de, ikincisi ise 5 Temmuz 2011'de yapıldı. Patentler sırasıyla 1 Eylül ve 21 Ekim'de yayınlandı. 27 Eylül 2011'de etkileşimli tahta alımına ilişkin ihalenin ilanına çıkıldığında, ihale şartnamesinde istenilen etkileşimli tahtanın, Vestel'in patentini almış olduğu etkileşimli tahtanın aynısı olduğu ortaya çıktı. Bu durum ihaleye katılmak isteyen firmaları iki şekilde tedirgin etti. Bunlardan ilki patenti başkasına ait bir ürünle ihaleye girmelerinin yasal olarak imkansız olmasıydı. Diğeri ise girmeleri halinde Vestel tarafından dava edilmeleri ihtimaliydi. Bu iki olasılık aslında diğer firmaların yasal ve ticari olarak ihaleye girememeleri anlamına gelmekteydi.

KİK, şeklen inceledi

İhaleye ilişkin diğer bir eleştiri konusu ise ihale şartnamesinde istenen etkileşimli tahtanın, Vestel'in patentini almış olduğu ürünle birebir aynısı olması. Kamu İhale Kanunu'nun Teknik Şartnameler Başlıklı 12. maddesinde ihalelerde ".belli bir marka, model, patent, menşei kaynak veya ürün belirtilemez ve belli bir marka veya modele yönelik tanımlara yer verilmeyecektir" hükmü bulunuyor. Bu gerekçelerle TR Kurumsal 1 Aralık 2011 tarihinde KİK'e itiraz başvurusunda bulundu. KİK 19 Aralık'ta itiraza yönelik incelemesini tamamlayarak, başvuruyu reddetti. Buna karşın, KİK'in itiraz başvurusunu reddetmesi itirazı esasen incelemediği, şeklen inceleyerek reddettiği yorumlarına neden oldu. Uzmanlara göre esastan inceleme yapılmış olması halinde, mevzuata aykırılık nedeniyle dilekçenin reddinin söz konusu olmaması gerekiyor.