Karanlıkta kalacağız

Her yıl kış şartlarının sertleşmesi ile birlikte elektrik kesintileri de neredeyse olağan hale geldi. Kesintiler sanayide üretimi aksatırken konutlarda da yurttaşlar hem elektriksiz kalıyor hem de kazan ve kombiler çalışmadığı için ısınamıyor. Sorunun nedenlerini araştıran Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı’nın (TEPAV) çalışması elektrik ve ısınmada vahim bir tablo ortaya çıkardı. TEPAV’dan Ozan Acar’ın araştırmasında şu değerlendirmeler yer aldı:

* Aslında bu ilk değil. Türkiye Şubat 2012’de de benzer bir durumu yaşadı. Doğalgaz arz kaynaklarında sıkıntı olmuştu. Kış yine sert geçmişti ve elektrik arzı talebi karşılamaya yetmeyince elektrikler kesilmişti.

* Bu sefer, Şubat 2012’de olduğu gibi arz kaynaklarında bir sıkıntı yaşanmadı. Doğalgaz satın aldığımız ülkeler talebimizi karşılamaya hazırdı. Ama biz yine elektriksiz kaldık. Bu seferki kesintilerde, Türkiye’deki doğalgaz talebinin 197 milyon m3/güne çıkarak, 195 milyon m3/günlük iletim kapasitesini zorlaması etkili oldu.

* Yurtdışından gelen doğalgazı Türkiye’ye dağıtan kompresörlerin soğuk hava nedeniyle tam kapasite çalıştırılamaması sorunu tırmandırdı. Bu sayede, doğalgaz altyapımızda ciddi problemler olduğunu hatırlamış olduk.

* Tükettiğimiz enerjinin yüzde 70’ten fazlasını yurtdışından ithal ediyoruz. Enerjide ithalata bağımlı gelişmiş ülkelerle Türkiye arasındaki temel fark, enerji politikalarının bizde günü kurtarmaya yönelik, oralarda ise uzun vadeli bir planlama perspektifiyle tasarlanmasıdır.

Artış çok hızlı

* Türkiye, doğalgaz tüketimi en hızlı artan Avrupa ülkesi. Avrupa ülkeleri içerisinde doğalgaz tüketimini en hızlı artıran ve beşinci en fazla doğalgaz tüketen ülke Türkiye’dir. Türkiye’nin doğalgaz tüketimi 2000 yılında 14.6 milyar metreküpten, 2012 yılında 46.3 milyar metreküpe çıktı.

* Avrupa’nın en fazla doğalgaz tüketen ülkeleri arasında elektrik üretiminde doğalgaza, doğalgaz tedarikinde de ithalata bağımlılığı en yüksek olan ülke yine Türkiye. 2000-2012 döneminde gerçekleşen ekonomik büyüme ile Türkiye’deki elektrik üretimi 125 bin GWh’dan, 240 bin GWh’e ulaştı. Aynı dönemde doğalgazın elektrik üretimindeki payı yüzde 37’den yüzde 43.6’ya yükseldi. Son 10 yılda artan elektrik üretiminin önemli bir bölümünün, sayıları artan doğalgaz çevrim santralları ile karşılanması, elektrik üretiminde doğalgaza olan bağımlılığı artırdı.

* Türkiye, 2012 yılındaki doğalgaz ithalatının yüzde 58’ini Rusya’dan yaptı. Avrupa’nın en fazla doğalgaz tüketimi yapan ve doğalgazda ithalata yüksek oranda bağımlı olan ülkelerinden İspanya, İtalya ve Almanya’da doğalgaz ithalatında ülke çeşitliliği Türkiye’de olduğundan yüksek.

Depolar yetersiz

* Avrupa ülkeleri içinde, doğalgaz depolama kapasitesi, tüketim büyüklüğüne göre en yetersiz olan ülke Türkiye. Talebin düşük olduğu zamanlarda doğalgaz alımı yapıp depolamak, talebin yüksek ve de arzın sorunlu olduğu dönemlerde, kesintisiz doğalgaz iletimine devam edebilmek için kritik önem taşıyor. Türkiye, elektrik üretiminde doğalgaza, doğalgaz tedarikinde yüksek miktarda ithalata bağımlı olsa da doğalgaz depolama kapasitesi yıllık tüketimin sadece yüzde 5’i kadar.

* Macaristan, Avusturya ve Slovakya’da yıllık doğalgaz tüketiminin yarısından daha fazla doğalgaz depolama kapasitesi bulunuyor. Fransa, Almanya ve İtalya’da da depo kapasitesi yıllık tüketimin yüzde 20’sinin üzerinde.

* Doğalgaz bağımlılığı, 1990’lı yıllardan bu yana görevde olan hükümetlerin politika tercihlerinin sonucunda arttı. Kısa vadeli düşünüldü ve arz güvenliği için gerekli depolama kapasitesi inşa edilmedi.

* Türkiye’nin yıllık doğalgaz ihtiyacının yüzde 20’sinin depolanabilmesi için halihazırda kullanılabilir durumda olan 2.6 milyar ve inşası devam eden 1 milyar metreküplük (bcm) depolama kapasitesinin üzerine 7 bcm’lik ek yatırım gerekiyor. İlave yatırımın, tesis yer seçimine bağlı olarak, 4-7 milyar ABD Doları aralığında olacağı tahmin ediliyor.

* Türkiye’de, doğalgaz arz güvenliğini sağlayacak altyapı bulunmaması ekonomik kalkınma önünde ciddi bir tehdittir. Kaynak ülkeleri çeşitlendirirken, yurtiçindeki enerji altyapısının da sağlıklı bir şekilde inşası enerji arz güvenliği için son derece kritik. Daha fazla vakit kaybetmeden ilave doğalgaz depolama kapasitesi inşasına hız verilmesi gerekiyor.