Kamu reklamı yandaşa

Halkın ödediği vergilerle beslenen kamu kurumları, 17 Aralık yolsuzluk operasyonun ardından para musluklarını “yandaş medya organlarına” çevirdi. Uğruna işadamlarının seferber olduğu “Sabah-atv” grubu ile iktidarın koşulsuz destekçisi Star gazetesi ve 24 televizyonu, tiraj ve izlenme oranlarıyla uyuşmayan bir şekilde aslan payını alırken, muhalif yayın yapan gazetelerle cemaate yakınlığıyla bilinen medya organları görmezden gelindi. Ziraat Bankası’nın bu süreçte gazetelerde yayımlanan 67 reklamının 39’unu Sabah, 16’sını Star gazetesi alırken; Halkbank’ın 7 bin 968 saniyelik televizyon reklamlarının 6 bin 821 saniyesi 24 televizyonu ile A Haber’e gitti.

Türkiye’nin en fazla reklam veren 6 kamu kuruluşunun 17 Aralık sonrası televizyon ve gazetelere verdiği reklamların istatistikleri iktidar-yandaş medya ilişkilerinin nasıl örüldüğünü ortaya koydu. Nielsen Company tarafından kurulan ADEX sisteminden çıkan sonuçlara göre kurumların reklam uygulamalarından bazı şaşırtıcı örnekler şöyle:

Halkbank: Banka, 17 Aralık-11 Şubat arasında toplam 7 bin 968 saniyelik televizyon reklamı yayımladı. Bu reklamların 5 bin 19 saniyelik “aslan payı” iktidarın en önemli destekçilerinden 24 televizyona giderken, 1802 saniyesini de Sabah-atv grubunun parçası olan A Haber televizyonu aldı. Ülke TV 971, Show TV ise 176 saniyelik reklam yayımladı. Bu dört kanalın dışında Türkiye’nin reyting sıralamasında önde gelen televizyon kanallarının hiçbiri Halkbank reklamı alamadı. Banka ve kuruluşları; 17 Aralık-14 Şubat arasında gazetelere 17 reklam verdi. Bu reklamların 13’ünü Sabah, 2’sini Yenişafak alırken; 1’er tanesi Hürriyet ve Milliyet’e gitti.

Ziraat Bankası: Bankanın söz konusu dönemde televizyonlarda toplam 7 bin 180 saniyelik reklam filmi yayımlandı. Burada da aslan payı yine A Haber, 24 TV ve ATV’nin oldu. Toplam sürenin 4 bin 833 saniyesi A Haber’e verilirken, 1209 saniyesi 24 TV’ye, 982 saniyesi de atv’ye gitti. GS TV 125, atv Avrupa 24, TRT Belgesel kanalı da 7 saniyelik Ziraat Bankası reklamı yayımladı. Bu kanalların dışında hiçbir kanal Ziraat Bankası reklamı alamadı.

Bankanın reklam pastasını nasıl “keyfi” dağıttığı gazetelere ilişkin tabloda daha net bir şekilde ortaya çıktı. Bankanın ve kuruluşlarının 14 Şubat’a kadar yayımlanan 67 gazete reklamından 2’si Posta gazetesine verilirken, 10 tanesi Hürriyet’e gitti. Buna karşın Sabah 39, Star 16 reklam aldı.

Vakıfbank: 17 Aralık-11 Şubat arasında toplam 37 bin 815 saniyelik reklam filmi yayımladı. İzlenme oranlarında ilk sıralarda adı bile okunmayan 24 TV, bankanın reklam sıralamasında ikinci olurken, toplam 3 bin 281 saniyelik reklam yayımladı. İlk sırayı ekonomi kanalı CNBC-E’nin aldığı sıralamaya 20 kanal girdi. Banka 14 Şubat’a kadar banka, Hazine Bonosu ve ihtiyaç kredisi konularında 43 gazete reklamı verirken, bunların 9’unu Sabah, 6’sını Akşam, 4’er tanesini Milliyet, Türkiye ve Star, 3’er tanesini, Dünya, Fotomaç, Takvim ve Vatan, 2’şer tanesini Habertürk ve Güneş gazeteleri aldı.

Emlak Konut: Kurumun 17 Aralık-11 Şubat tarihleri arasında televizyonlarda 7 bin 263 saniyelik reklamı yayımlanırken, A Haber ve 24 TV dışında kurumun reklamını alabilen medya organı çıkmadı. Sürenin 7 bin 172 saniyesi A Haber’e, 91 saniyesi de 24 TV’ye gitti. Kurum 14 Şubat’a kadar toplam 7 gazete reklamı verdi. Bu ilanlar da Hürriyet, Milliyet, Sabah, Habertürk, Star, Türkiye ve Yenişafak gazetelerinin oldu.

Çaykur: Reklamlarında futbol sektörüne ağırlık veren Çaykur, 17 Aralık-11 Şubat arasında 19 bin 758 saniyelik reklamının büyük bölümünü Lig TV’ye verdi. Ancak kurumun en fazla reklam verdiği kanallar arasında üçüncü sırayı A Haber, beşinci sırayı da TV Net aldı. Kurumun 3 gazete reklamı da Akşam, Güneş ve Milliyet gazeteleri arasında dağıldı.

THY: Muhalif gazetelere uyguladığı ambargoyla adını duyuran THY en fazla televizyon reklamı yayımlayan kurumların başında geliyor. Kurumun televizyon reklamlarında ilk sıralar tamamen yerli ve yabancı belgesel kanallarının oldu. Diğer kurumlara göre THY’den pay alan televizyonların sayısı daha fazla olurken, cemaate yakınlığıyla bilinen Kanaltürk, STV ve Bugün televizyonları son sıralarda yer aldı. Kurumun 2 gazete reklamı da Hürriyet ve Sabah gazeteleri arasında paylaşıldı.

Reklam kayırması bankacılık sırrıymış

Cumhuriyet, haberi hazırlarken, Vakıfbank, Ziraat Bankası, Halkbank ve THY’yi tek tek arayarak reklam harcamaları konusunda bilgi istedi. Kurumlardan yalnızca Vakıfbank talebe yazılı karşılık verirken o da reklamların “rasyonel” dağıtıldığını savunmakla yetindi. Bankadan yapılan yazılı açıklamada şöyle denildi:

“Her kurum, kendi bütçe kullanımını ve kendi mecra tercihlerini stratejik görmekle birlikte, talep edilen bilgiler 5411 Sayılı Bankacılık Kanunu’nun ‘Sırların Saklanması’ başlıklı 73’üncü maddesi çerçevesinde ‘bankacılık sırrı’ kapsamına girmektedir. Ancak tüm reklam kullanım ve harcamalarımız, bankamızın iş ihtiyaçlarına uygun olarak rasyonel bir biçimde planlanmaktadır.”