İsveç kökenli Amerikalılar

 Ne de olsa, 1600’lü yıllardan 1900’lerin ortasına kadar bu ülkeye göç eden 1.5 milyon dolayındaki İsveçli ile iki halk arasında kan bağı oluşmuş diyebiliriz. ABD’deki İsveç kökenlilerin bugün 30 milyonu bulduğu tahmin ediliyor. Bu yüzden her İsveçli ailenin ABD’de bir yakınının yaşadığı söylenir. Akrabalık ilişkileriyle İsveçlilerin, New York Yankees hayranlığı bağları zaman içinde iyice güçlenmiş. “Yankees” dendi mi yüzleri gülen, yumrukları havaya kalkan gençlerin New York’ta en sevdikleri semt, takımlarına ev sahipliği yapan Bronx Mahallesi. Ama Bronx’a ilgi yüzlerce yıllık bir geçmişe de dayanıyor.

Bronx’un kurucusu İsveçli Bronck
İrlandalı tarihçi G.V.C. Young, yüzlerce yıl önce Amerikan yerli halkının yaşadığı Bronx’a ilk yerleşen Avrupalının Jonas Bronck adlı bir İsveçli olduğunu ve mahalleye onun adının verildiğini 35 yıl önce ortaya çıkardı. New York kent arşivinde çalışan İsveç kökenli Brian Andersson da, yüzlerce yıl öncesinin belgelerini incelemeye başladı. Ulaştığı belgeleri Jonas Bronck’un İsveç’te doğduğu ilçede yaşayan Roy Gustafsson’la paylaştı. İkilinin fikir alışverişiyle 11 bin nüfuslu küçük Sävsjö ilçesinde bir Jonas Bronck Merkezi kuruldu. Jonas Bronck’un doğduğu, o zamanlar bir çiftlikten oluşan, artık kimsenin yaşamadığı Komstad köyündeki evi müze haline getirildi.

Dolayısıyla ormanlar içinde adı sanı pek duyulmayan orta halli Sävsjö, ABD’deki İsveçli kökenliler için turistik bir çekim merkezi haline getirildi. Bu arada New York Kent Arşivi ve İsveç’teki araştırmalarla Jonas Bronck’un yaşamı da kitapçık olarak derlendi.

1600’de doğan Jonas Bronck, üniversite çağına gelince, Kopenhag’a giderek denizcilik okuyup kaptan oldu. Ticaret gemilerinde çalışırken 1638’de Hollanda’ya taşındı. O sıralar Amerika’ya göç başlamıştı. Bugün Manhattan denilen yarımadayı yerli halktan satın alan Hollandalılar, buranın adını New Amsterdam koymuşlardı.

274 hektar toprak aldı
Jonas Bronck’un aklı fikri de Yeni Dünya’da idi. Amerika’dan söz ederken “El değmemiş ormanları, zengin toprakları, akıllı girişimcileri bekliyor” diye konuşuyordu. 1639’da da düş kurmak yerine, karısını alarak Amerika’ya gitmek üzere De Brandt von Troyen (Troya Ateşi) adlı gemiye bindi. Gemi yolcularının dörtte biri Jonas Bronck’un yanında çalıştırmak üzere götürdüğü işçilerden oluşuyordu. Taşımacılık şirketinin belgelerine göre, Jonas Bronck bu yolculuk için bugünkü parayla 57 bin Avro ödemişti.

New Amsterdam’a inen Jonas Bronck, hemen incelemelere başlayıp yarımadanın kuzeydoğusunda Harlem Nehri’nin kıyısında yerli Lenape halkından 274 hektar toprak satın aldı. İsveçli, bölgeye ayak basan ilk Avrupalıydı. İlk işi bir taş ev yapmak oldu. Evine, İsa’nın iki havarisiyle buluştuğu Kudüs yakınlarındaki Emmaus köyünün adını verdi.

Topraklarında tütün, mısır yetiştirdi bunun yanı sıra bira yapmaya başladı. Jonas Bronck, yanında çalışanlar için de kendi arazisi üzerinde çok sayıda ev yaptı. Evleri çalışanlara satıyor, ücretini maaşlarından kesiyordu. Toprakları üzerindeki egemenliğini göstermek için kendi çizdiği arma ile bir sancak yaptı. Halk bayrağı olan bu bölgeyi “Jonas Bronck’s Land-Bronck’un toprağı” diye anmaya başladı.

Bronck, ABD’de fazla yaşamadı, 1643’te öldü ama yıllar sonra idareciler New York kentinin bir mahallesi olan “Jonas Bronck’s Land”a, kurucusunun adını vermek istediler. “Bronck’s” (Bronck’un) yerine okunuş haliyle mahalleye Bronx adını verip Jonas Bronck’u ölümsüzleştirdiler.

osman.ikiz@gmail.com