İşçiye 'kıdem fonu' tuzağı

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı tarafından her fırsatta “Bu sistemle işçilerin büyük bir kısmı tazminat alamıyor. Ancak bir yıl çalışılırsa kıdem tazminatına hak kazanılıyor. Oysa getirmek istediğimiz sistemde değil 11 ay, bir ay bile çalışanan kıdem tazminat hakkı doğacak” gibi sözlerle savunduğu kıdem fonunun büyük bir kandırmaca olduğu ortaya çıktı. Ortaya çıkan teknik ayrıntılara göre, 15 yıl sigortalı çalışmayan işçi kıdemini alamayacak. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ile işçi ve işveren temsilcilerinin uzun süredir üzerinde uzlaşmaya çalıştığı yeni kıdem tazminatı fonunun teknik ayrıntıları bir bir gün yüzüne çıkmaya başladı. Çalışma Bakanlığı’nın geçen haftaki toplantıdan sonra “üzerinde çalışın” diye işçi ve işveren temsilcilerine verdiği yeni fon sisteminde yer alan ayrıntılara göre, tamamen işverenin insafına bırakılan işçinin kıdem tazminatı alabilmesi için pek çok koşulu bir arada yerine getirmesi gerekiyor. Garanti yok Hükümetin hazırlayıp işçi örgütlerine gönderdiği taslak çalışmada, işverenin fona yatırmadığı tutarlar için devlet garantisi olmayacak. Yeni fon sisteminde de işverenin işçinin kıdem tutarını fona yatırmaması halinde, işçinin alacağını koruyacak herhangi bir güvenlik unsuru bulunmuyor. Hükümet önerisinde “İşverenin ödemediği tutarları işçi, işverenden tahsil edecek” deniliyor. Ancak, hakkını alamayan işçinin, yeni sistemde alacağını nasıl tahsil edeceği belli değil. Kıdem tazminatında her şeyi değiştiren hükümet, işçinin kıdem alacağını yine korumasız bırakıyor. İşçi kesimine kabul ettirilmek istenen yeni sistem, “Bireysel Fonlu Kıdem Tazminatı Sistemi” adını taşıyor. Yeni sistem yasalaşırsa bir gün bile çalışan işçi, propagandası yapıldığı gibi kıdem tazminatı almaya hak kazanacak. Ancak hak ettiği kıdemini alabilmesi için en az 15 yıl sigortalı çalışması gerekecek. İşçi asıl büyük hak kaybına da kesinti oranında uğrayacak. Halen her bir yıla 30 günlük kıdem hakkı elde eden işçiler yeni sistemde 30 gün yerine 11 ila 22 gün kıdem alabilecek. İşçinin kıdem tazminatı üçte bir ila üçte 2 oranında budanacak. Kurguya göre, yeni sistem eski- yeni tüm çalışanları hep birden fonun içine alacak. İşte milyonlarca çalışanın geleceğini etkileyecek Bireysel Fonlu Kıdem Tazminatı Sistemi’ nin ayrıntıları:

* İşverenin her bir işçi için ödeyeceği primlerle yeni bir bireysel hesaplara dayalı sistem kurulacak. Yeni sistemde özel bireysel emeklilik şirketleri kullanılacak.

* İşverenin yükümlülüğündeki prim tutarları için kamu garantisi olmayacak.

* Kıdem tazminatından çalışma süresi veya işten çıkma şekline bakılmaksızın tüm işçiler yararlanacak.

* Biriken tutarın kullanım şartları işten ayrılma şekline değil, çalışma süresine bağlanacak.

* Sisteme tüm işçiler aynı anda geçecek.

* Eski çalışmalar eski mevzuata tabi kalacak. Ancak işçi ile işverenin anlaşması ve kıdem tazminatının işçinin fondaki hesabına yatırılması halinde, işçinin eski çalışmalara ilişkin tazminatı hakkı silinecek.

* İşverenler, kıdem tazminat primini SGK primleri ile birlikte yatıracak.

* Primler işçinin ilgili bireysel emeklilik şirketindeki tazminat hesabına aktarılacak. 10 yıl çalışmak şart

* İşten kendi isteğiyle ayrılan ya da işveren tarafından işten atılan işçinin ilk kıdem tazminatını alabilmesi için 15 yıl sigortalılık ve 3 bin 600 gün (10 yıl) çalışmış olma şartı aranacak. Üstelik bu şartları tutan işçiler hak ettikleri kıdem tazminatının tamamını değil, sadece yarısını alabilecekler. 15 yıl sigortası olmayan ya da 3 bin 600 günlük çalışma süresini dolduramayan işçiler kıdem tazminatının yarısını da alamayacaklar.

* İlk kıdem tazminatı tutarını alıp daha sonra yeniden kalan kıdemini almak isteyen işçilerde 1800 gün (5 yıl) çalışmış olma şartı aranacak. Bu şartlara uyan işçiler de yine hesapta adlarına tahakkuk eden kıdem tutarının yine yarısını alabilecekler.

* Ölüm, emeklilik ve kendi işini kurma gibi durumlarda tahakkuk eden kıdem tutarının tamamı hak sahibi ya da vârislere ödenecek. İşçiler çalışırken ev almak istediklerinde dahi kıdem fonundaki birikmiş alacaklarına dokunamayacak. İşsizlik fonu da kıdeme

* İşverenlerin yatırmadığı primlerden dolayı tahakkuk ile bakiye arasında farkın oluşması halinde, bireysel emeklilik şirketinin bildireceği nema dahil fark tutarını işverenden işçi tahsil edecek. Dolayısıyla işverenin ödemediği ya da eksik ödediği primlerin tahsil edilmesi konusunda devlet değil bizzat işçinin kendisi mücadele verecek.

* İşverenin ödeyeceği prim yükünün bir kısmı İşsizlik Sigortası kesinti oranlarında yapılacak düşüşlerle karşılanacak. Yani işverenin İşsizlik Sigortası’na ödediği mevcut prim yükü düşürülecek. Düşen oran kadar tutar kıdem tazminatı adı altında İşsizlik Sigortası Fonu yerine bireysel kıdem tazminatı fonu hesabına kaydırılacak.