İran yaptırımların kaldırılmaması halinde uluslararası denetimi sınırlandıracak

ABD’de Biden dönemiyle birlikte Tahran’la uluslararası nükleer anlaşmanın yeniden canlandırılabileceği umutları sürerken İran’dan nükleer rest mesajı geldi. İran meclisinde Ruhani yönetiminin muhalefetine karşın hafta başında çoğunluk oyuyla kabul edilen, ülkenin uranyum zenginleştirme faaliyetinin artırılması ve nükleer çalışmaların uluslararası denetiminin kısıtlanmasına ilişkin karar, Anayasayı Koruyucular Konseyi’nde de kabul edildi. Meclis tasarıyı, ülkenin nükleer programının beyni olarak görülen nükleer fizikçi Muhsin Fahrizade’ye yönelik geçen hafta gerçekleşen suikastın ardından hızla gündeme getirmişti. Yasalaşması için gözler dini lider Hamaney’in üyelerini atadığı Anayasayı Koruyucular Konseyi’ne çevrilmişti. 

Tahran, Fahrizade suikastından ABD işbirliğiyle İsrail’i sorumlu tutuyor. Karar, Tahran’a yönelik yaptırımların bir ay içerisinde hafifletilmemesi durumunda, hükümete nükleer tesislerde Birleşmiş Milletler’in incelemede bulunmasını durdurma ve uranyum zenginleştirme çalışmalarını 2015 yılındaki nükleer anlaşmada öngörülen sınırın ötesinde artırma yetkisi vermeyi içeriyor. İran’ın yüzde 20 saflığa kadar uranyum zenginleştirme faaliyetine devam etmesini, “Natanz” ve “Fordow” nükleer tesislerine gelişmiş santrifüjler kurmasını şart koşan karar hükümete, yaptırımlar kaldırılmadıkça nükleer tesislerin denetlenmesini askıya alma ve ilgili ülkelerle üzerinde anlaşılan diğer kısıtlamaları görmezden gelme yükümlülüğü de getiriyor. Karara göre Tahran, 2018 yılında Trump yönetiminin nükleer anlaşmadan çekilmesinden sonra İran petrol ve finans sektörlerine uyguladığı yaptırımları hafifletmeleri için Avrupalı taraflara bir ay süre verecek.

BİDEN’IN İŞİ ZORLAŞACAK

Söz konusu yasanın, “İran’ın nükleer anlaşmadaki taahhüdüne” uyması halinde, ABD’nin seçilmiş başkanı Joe Biden’ın nükleer anlaşmaya geri döneceği sözünü yerine getirmesini zorlaştıracağına işaret ediliyor. 2015 nükleer anlaşmasının imzalanmasında büyük etkisi olan reformcu kanattan İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, karara daha önce tepki göstermiş, ABD yaptırımlarını hafifletmek amacıyla sürdürülen “diplomatik çabalara zarar vereceği” gerekçesiyle reddetmişti. Ruhani’nin önceki gün katıldığı bir etkinlikte yaptığı konuşmada meclisteki muhafazakâr milletvekillerine, “Bırakın da işimizi yapalım” diye seslendiği belirtildi. 

AA’nın haberine göre, Ruhani meclisten çıkan karara tepki gösterdi, uygulanması halinde dış ilişkilerde sorunlar yaşayabileceklerini belirtti. “Acele etmeyin, bırakın da diplomaside yirmi yıllık deneyime sahip olan ve Birleşmiş Milletlerde diplomasi alanında ABD’yi defalarca mağlup edenler işini yapsın” diye konuştu. İran Dışişleri Bakanı Cevad Zarif de dün ABD’nin yeniden nükleer uzlaşıya dönmesi çağrısını yineledi. Öte yandan AB Yüksek Temsilcisi Josep Borrel, İran’ın nükleer dosyasıyla ilgili anlaşmaya taraf ülkelerin bakanlarının bu ay içinde bir araya gelmeye hazırlandığını duyurdu.

‘SİLAHLANMA BASKISI OLUR’

ABD’nin seçilmiş başkanı Biden, New York Times gazetesine önceki gün verdiği demeçte, Trump yönetiminin çekildiği İran nükleer anlaşmasına geri dönme niyetinde olduğunu söylemiş ancak zorlu sürece dikkat çekmişti. Biden, “İran’ın nükleer bombaya sahip olması Suudi Arabistan, Türkiye, Mısır ve diğerleri üzerinde nükleer silahlara sahip olma konusunda muazzam bir baskı oluşturur ve o bölgede ihtiyacımız olan son şey nükleer kapasite birikimi” demişti.