İki buçuk milyon oy kaybetti

30 Mart’ta belediye sayısını artıran, ancak 2011 seçimlerine göre yaklaşık 2.5 milyon oy kaybeden AKP’nin, 4 il dışında tüm illerde oyu düştü. İl genel meclisi ve belediye meclislerindeki oy dağılımına göre AKP’nin, yalnızca Diyarbakır, Hakkâri, Mardin ve Van’da partiye oy veren seçmen sayısını artırması dikkat çekti. Bu artış, “çözüm sürecine destek” olarak yorumlanmakla birlikte AKP’nin bölgedeki belediye başkanlıklarını kazanmasına etkisi olmadı. Yerel seçimin dikkat çeken diğer bir unsuru ise AKP’nin kıyılarda “2009 seçiminde oluşan sahil duvarı”nı aşması oldu. Ege ve Akdeniz’de iki ili saflarına katan AKP, kıyılardaki ilçelerde belediye sayısını ise artırdı. “Bütünşehir” uygulamasıyla 3 ili daha kazanan AKP, kazanamadığı birçok büyükşehirde de belediye meclislerinde çoğunluk sağladı.

2.5 milyonluk oy kaybı: 2011 genel seçimleri ile 30 Mart seçiminde il genel meclisi ve belediye meclisi oy dağılımı karşılaştırması yapıldığında AKP’nin Doğu ve Güneydoğu’daki 4 il dışında tüm illerde oy kaybı yaşaması dikkat çekti. 2011 seçimlerine göre artan seçmen de dikkate alındığında Türkiye genelinde yaklaşık 2.5 milyon oy kaybı yaşayan AKP’nin oylarının büyük bölümünün MHP’ye kaydığı gözlemleniyor. Bu karşılaştırmaya göre yalnızca Diyarbakır’da yüzde 1, Hakkâri’de yüzde 8, Mardin’de yüzde 1, Van’da yüzde 0.5’lik bir artış sağlanırken bu durum çözüm sürecinin bölgede Hakkâri dışında yüksek olmasa da AKP’ye destek olarak yorumlanıyor. Ancak il genel meclisi ve belediye meclisi oy dağılımındaki artış, belediye başkanlığı seçimine yansımadı. AKP, bölgede Bitlis’i BDP’ye, Mardin’i ise Ahmet Türk’e kaptırdı. Bu 4 il dışındaki tüm illerde oy kaybı ise çözüm süreci, yolsuzluk ve rüşvet iddialarının yansıması olarak değerlendiriliyor.

Bütünşehir hesabı: AKP, “bütünşehir yasası” olarak nitelendirilen büyükşehir belediye başkanlığı seçimlerinde tüm il oylarının sayılmasını öngören yasaya göre büyükşehirlerin büyük bölümünü alacağı hesabını yaptı. AKP, bu sistemle 2009’da kaybettiği Balıkesir, Ordu ve Antalya’yı kazanabilirken eski Adalet Bakanı Sadullah Ergin’in aday olduğu Hatay’ı kaybetti. Hatay’da özellikle Alevi yurttaşların oylarının CHP’nin kazanmasında etkili olduğu değerlendirmesi yapılırken “Eski sistem olsa merkez oylarıyla AKP, büyükşehri kazanırdı” görüşü dile getiriliyor. AKP, bütünşehir uygulamasıyla bir önceki yerel seçime göre Van, Mersin, Adana, Tekirdağ, Çanakkale, İzmir, Manisa, Aydın, Muğla, Eskişehir ve Diyarbakır’da oylarını artırmasına karşın bu illeri alamadı. Bütünşehir uygulaması, başa baş yarışın yaşandığı Ankara’da AKP lehine sonuçlandı. Ankara’da, çevre ilçelerden gelen oylarla AKP, yarışı önde tamamladı. AKP’nin büyükşehirlerde toplam belediye sayısı 18’e yükseldi.

Kıyılarda il ve ilçe belediye sayısını artırdı: 2009 seçimlerinde Ege ve Akdeniz’e kıyısı olan hiçbir ili alamayan AKP, bu seçimde Balıkesir ile Ege’ye, Antalya ile Akdeniz’e açıldı. İzmir’de bir önceki yerel seçime göre oylarını 5 puan artırırken kazandığı ilçe belediyelerinin sayısını 6’ya çıkardı. Daha önce sadece Bayındır’ı alan AKP, 30 Mart’ta bu ilçeyi CHP’ye kaptırdı. Ancak Menderes, Torbalı, Ödemiş, Kemalpaşa, Kınık ve Selçuk’u ilk kez saflarına kattı. Antalya’da Finike’yi kaybetti, ancak Akseki, Demre, Gazipaşa, Kaş ve Serik’i kazandı. Çanakkale’yi alamamasına karşın bu ilde ilçelerde de belediye sayısını artıran AKP, Biga ve Gökçeada’yı kaybederken mevcut ilçe belediyelerine Bayramiç, Ezine ve Lapseki’yi ekledi. AKP, Aydın’da ilçe belediye sayısını 3’e, Muğla’da da 3’e çıkardı. Ancak Köyceğiz’le ilgili CHP’nin itirazı üzerine YSK kesin kararı henüz açıklamadı.

18 ilde oy artışı yetmedi: Bir önceki yerel seçimle oy dağılımı karşılaştırıldığında Van, Hakkâri, Zonguldak, Karabük, Mersin, Adana, Edirne, Tekirdağ, Çanakkale, İzmir, Manisa, Muğla, Eskişehir, Isparta, Giresun, Diyarbakır olmak üzere 18 ilde oyunu artırmasına karşın belediye başkanlıklarını kazanamadı.

5 ilde kayba rağmen kazandı: Kahramanmaraş, Kütahya, Konya, Ardahan, Kayseri ve Nevşehir olmak üzere 5 ilde oy kaybı yaşamasına karşın bu illeri kazandı. Bir önceki yerel seçime göre Kahramanmaraş’ta yüzde 6, Kütahya’da yüzde 12, Konya’da yüzde 4’lük bir düşüş yaşandı.

Belediye sayısı arttı: 2009 seçimlerinde 45 ilde kazanan, Yalova ve Şanlıurfa belediye başkanlarının partiye katılmasıyla 47 ille 30 Mart seçimine giren AKP, 7 ili kaybetti. Mevcut belediyelerinden Bitlis’i BDP’ye, Burdur ve Hatay’ı CHP’ye, Kars’ı MHP’ye, Mardin’i seçime bağımsız olarak giren Ahmet Türk’e kaptırdı. AKP, CHP’den Ordu, Antalya ve Artvin’i; MHP’den Balıkesir, Gümüşhane, Kastamonu ve Uşak’ı; BBP’den Sivas’ı alarak 8 ili ise kazandı. Yalova’nın itirazlar üzerine CHP’ye geçmesiyle AKP’nin ipi göğüslediği il sayısı ise 48 oldu.

Oy artışı ve azalması olan iller: Bir önceki yerel seçimle karşılaştırıldığında Şırnak, Iğdır, Kars, Ardahan, Kayseri, Nevşehir, Bartın, Sinop, Osmaniye, Hatay, Kütahya, Burdur, Konya, Kahramanmaraş, Tunceli, Mardin, Batman, Bitlis ve Siirt olmak üzere 19 ilde oylarında azalma olan AKP, 62 ilde ise oyunu artırdı.