İdlib’de zorlu mutabakat

Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in önceki günkü Moskova zirvesinden çıkan 3 maddelik mutabakatla Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK) ile Suriye ordusunun sıcak çatışmaya girmesi engellenirken sahadaki uygulamanın mutabakatın geleceğini belirleyeceği kritik sürece girildi.

İlk aşamada M-4 karayolunun çevresine 12 kilometrelik koridor oluşturulmasının ardından bölgede hâkim durumda olan El Kaide bağlantılı terör örgütü HTŞ ve ilişkili grupların buradan çıkarılması, uygulamadaki ilk zorluğu oluşturacak.

Şubat ayı başından bu yana İdlib’de 62 askerin şehit olmasına yol açan gerilimin görüşüldüğü Moskova’da yaklaşık altı saat süren Erdoğan-Putin zirvesinde yeni bir uzlaşı çıktı. Türkiye ve Rusya’nın Soçi’de, 17 Eylül 2018’de, İdlib Gerginliği Azaltma Bölgesi’ndeki durumun istikrarlaştırılmasına ilişkin mutabakat muhtırasına ek protokol niteliğinde olan 3 maddelik mutabakatla bölgede 6 Mart’tan itibaren askeri faaliyetlerin durdurulması öngörüldü. 

Mutabakatta “ateşkes” kavramının kullanılmayıp, “temas hattı boyunca tüm askeri faaliyetlerin durdurulması” ifadesinin kullanılması dikkat çekti. Böylece askeri faaliyetlerin durdurulduğu süre boyunca Türkiye’nin olası yeni tahkimatları da dahil olmak üzere bölgedeki tüm askeri faaliyetleri duracak. Askeri faaliyetlerin, mutabakatın ikinci maddesinde öngörülen Türkiye ve Rusya savunma bakanlıkları arasında 7 gün içinde, M-4 etrafındaki güvenli koridor için yapılacak görüşmelere kadar durması bekleniyor. 

Mutabakatın girişinde Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi (BMGK) tarafından terör örgütü olarak tanımlanan tüm gruplarla mücadelenin süreceği vurgusu da yapılıyor. Bu nedenle mutabakatta, bölgedeki HTŞ hedeflerine yönelik bir operasyon düzenlenmesine engel bir husus bulunmuyor.

SOÇİ İLE YAPILAMAYAN MOSKOVA İLE YAPILACAK

Moskova’da sağlanan yeni İdlib mutabakatı, Türkiye ve Rusya’nın 2018’de üzerinde uzlaştığı Soçi Mutabakatı’nda yer alan ancak bir buçuk yıllık sürede yaşama geçirilemeyen M-4 ve M-5 karayollarının ulaşıma açılmasını da sağlayacak. Geçen süre içinde Suriye ordusunun M-5 karayolunun İdlib’den geçen bölümünün tamamında kontrolü sağlamasının ardından İdlib’de büyük ölçüde HTŞ ve bağlantılı grupların kontrolündeki M-4 karayolunun etrafında güvenlik koridoru oluşturulmasıyla Suriye hükümetinin büyük önem verdiği Halep-Lazkiye ve Halep-Şam karayolu bağlantıları yeniden sağlanmış olacak. 

Öte yandan halihazırda İdlib etrafında Suriye ordusunun kontrol ettiği bölgelerde bulunan 8 Türk gözlem noktasının durumunun da ilerleyen dönemde masada olması bekleniyor. Cumhurbaşkanı Erdoğan, gözlem noktalarıyla ilgili, “Şu anda bir değişiklik söz konusu değil” açıklaması yapsa da Moskova’daki uzlaşının ardından asıl amacı olan “ateşkesi gözlem” işlevini yerine getirmeyen noktaların taşınması gündeme gelebilecek. Bu konunun da iki ülke savunma bakanlıklarının yapacağı toplantılarda konuşulması bekleniyor.