Hem sağlık hem de para elden gidiyor

Hem gelişmiş hem de gelişmekte olan ülkelerde obezite her geçen gün artış gösteren küresel boyutta önemli bir halk sağlığı sorunu haline geldi. Dünya Sağlık Örgütü tarafından Avrupa, Asya ve Afrika’nın 6 farklı bölgesinde yapılan araştırma sonuçları 10 yılda obezite prevalansında (vaka oranı) yüzde 10-30 arasında bir artış gözlendi. 2015 itibarıyla obez birey sayısı 700 milyona ve fazla kilolu birey sayısı da 2.3 milyara yükseldi. Diğer ülkelerde olduğu gibi Türkiye’de de obezite görülme sıklığı gün geçtikçe artıyor. Beden Kütle Indeksinin yükselmesi, 2012 raporlarında başta insülin direnci, tip2 diyabet, hipertansiyon, hiperlipidemi, kroner kalp hastalığı ve inme olmak üzere bulaşıcı olmayan hastalıklarda güçlü risk faktörü olduğu bildirilmiş ve erken ölümlerin önemli artış nedeni olarak gösteriliyor. Diğer yandan obezite; endometrial, meme, yumurtalık, prostat, karaciğer, safra kesesi, böbrek ve kolon kanseri gibi bazı kanserler, eklemlerin dejeneratif bir hastalığı olan osteoartrit ve kas iskelet sistemi bozuklukları gibi hastalıklara zemin hazırlamakta ve hastalık riskini önemli derecede arttırdığı pek çok çalışmada ortaya kondu.

Ekonomiye büyük yük

Türkiye Diyetisyenler Derneği İkinci Başkanı Doç. Dr. Aydan Ercan’a göre, obezitenin sağlık maliyeti doğrudan ve dolaylı maliyetler olmak üzere iki yönden değerlendirilmeli. Bunlardan ilki doğrudan maliyetler; obezitenin kendisi veya neden olduğu diğer hastalıklar sonucu gereken laboratuvar testleri, ilaç tedavisi ayaktan veya yatarak tedavi, obezite kaynaklı olası komplikasyonlar nedeniyle medikal tedavi süresinin uzaması, hastanede kalış süresinin artması ve ayrı olarak uygulanan obezite cerrahisi tedavisinin getirebileceği, sonucu ortaya çıkar. İkincisi, sağlık durumu nedeniyle iş devamsızlığı, daha az iş verimi ve daha fazla sağlık güvencesi primi gibi kaynakların etkili kullanılamama maliyeti olan dolaylı maliyetlerdir. Ercan’a göre, obez bir kişi herhangi bir yıl için normal ağırlıklı bir kişiye göre yüzde 25 daha fazla sağlık harcaması yapar.

4 bin 511 ameliyat

T.C. Sağlık Bakanlığı Sağlık Teknolojisi Değerlendirme Daire Başkanlığı tarafından yayımlanan 2014 Türkiye’de ‘Obezite Tedavisinde Obezite Cerrahisinin Yeri’ isimli rapora göre, Türkiye’de 2008’de 43 hekim tarafından toplam 2197 hastaya, 2012’de 112 hekim tarafından 4511 hastaya obezite cerrahisi uygulandı. Türkiye’de obez nüfusu göz önüne alındığında bu artışın gelecek yıllarda da devam etmesi öngörülüyor. Obezite cerrahisi tek bir operasyondan ibaret olmayıp bir ekip tarafından yürütülmesi gereken ve hastanın yaşam kalitesi bakımından önemli bir süreçtir. Bariatrik cerrahi ekibinde cerrah, iç hastalıkları uzmanı/ endokrinolog, diyetisyen, psikiyatrist ya da psikolog yer alıyor. Doç. Dr. Aydan Ercan’ın verdiği bilgiye göre, obezite cerrahisi ile ilgili bilgi almak isteyenler hemen internet tarayıcılarını kullanıyorlar. Google’da ile obezite cerrahisi anahtar kelimesi ile yaklaşık 1.090.000, obezite cerrahisi fiyatları anahtar kelimesi ile yaklaşık 697 bin ve obezite cerrahisi doktorları anahtar kelimesi ile yaklaşık 352 bin, obezite cerrahisi yapan doktorlar anahtar kelimesi ile yaklaşık 110 bin sonuç bulunuyor.

Acil programlar uygulanmalı

Obezite ve obeziteye ilişkin durumların tedavisi, yıllık bazda, milyarca dolar maliyete neden olarak kişisel ve ulusal düzeyde ekonomiye önemli ölçüde yük getirdiğine işaret eden Doç. Dr. Aydan Ercan, “Obezite maliyetlerinin daha iyi anlaşılarak obezitenin öncelikle önlenmesi ve tedavisi konusunda daha acil programların uygulanması ve teşvik edilmesi gerekiyor. Obezite tedavisinden önce obezitenin önlenmesine yönelik ciddi ve sürdürülebilir politikaların üretilmesi lazım. Amerika Birleşik Devletleri, İngiltere ve Kanada başta olmak üzere bazı gelişmiş ülkelerde obezitenin doğrudan maliyetini gösteren çalışmalar sürdürülmekte ancak Türkiye’de bu konuyla ilgili sağlıklı veriler bulunmuyor” dedi.

İyi hastane gerekiyor

Obezite cerrahisinde de uygulanan ameliyat tipine göre ciddi komplikasyonlar gelişebiliyor. Obezite cerrahisinin uygulandığı merkezlerde hastaların ihtiyaçlarını karşılayabilecek teknolojik donanım ve ameliyat malzemelerinin Sağlık Bakanlığı’nca belirlenmiş olan standartlara uygunluğu, cerrahın eğitimi ve deneyimi büyük önem taşıyor. Ameliyat yapan doktorun unvanı, doktorun çalıştığı kuruluş, doktorun deneyimi, başarılı ve başarısız vakaları, ekipteki kişi sayısı ve deneyimleri, yoğum bakım gibi etkenler de başarılı bir ameliyat için can alıcı noktaları oluşturuyor.

Obeziteden kurtulmak için sağlıklı beslenmek şart

-Her gün her öğünde değişik besinler tüketilmeli, besin çeşitliliği sağlanmalı. 

-Her öğün dört besin grubunu içermeli (Ekmek ve/veya tahıllar, süt ve ürünleri, et ve benzeri (et, tavuk, balık, yumurta, kurubaklagiller), meyveler ve sebzeler).

-Taze sebze-meyve tüketimi artırılmalı.

-Tüketilen yağ miktarı azaltılmalı. Besinlerin pişirilmesinde kızartma yöntemi değil haşlama, ızgara, buğulama, fırında pişirme yöntemleri tercih edilmeli.

-Rafine şeker kullanımı ve şekerli besin tüketimi azaltılmalı, şeker içeriği düşük besinler tercih edilmeli. 

-Tuz tüketimi azaltılmalı; iyotlu tuz kullanılmalı, salamura besinlerden kaçınılmalı.

-Sıvı alımı yeterli olmalı. Her gün 1.5-2 litre su tüketilmeli.

-Güvenli, temiz hazırlanmış ve pişirilmiş besin tüketimine özen gösterilmeli, açıkta satılan besinler tüketilmemeli.

-Öğün atlanmamalı, üç ana öğünün yanı sıra ara öğünlerde de besin tüketimi sağlanmalı. Kahvaltı mutlaka yapılmalı.

-Günlük fiziksel aktivite düzeyi artırılmalı. Yetişkin bireylerin her gün en az yarım saat yürümeleri gerekiyor. Ergenlerin ise her gün en az 60 dakika süre ile ev dışı aktivitelerde bulunmaları Dünya Sağlık Örgütü önerileri arasında yer alıyor.

İşte tedavi yöntemleri

1- Tıbbi beslenme (diyet) tedavisi: Obezitenin tedavisinde rol oynamaktadır ve diyetisyen tarafından yürütülmesi gerekiyor.

2- Davranış değişikliği tedavisi: Vücut ağırlığının denetiminde ağırlık kazanımına neden olan yemek yeme ve fiziksel aktivite ile ilgili olumsuz davranışları olumlu davranışlar yönünde değiştirmeyi amaçlar.

3- Egzersiz tedavisi: Tıbbi beslenme tedavisini destekleyici nitelikte bireylerin ağırlık kazanımları engellenebilmekte. Yetişkinlerin her gün ortalama 30 dakika orta şiddette egzersiz yapması öneriliyor.

4- Farmakolojik tedavi: Kullanılacak ilaçların sağlık yönünden güvenirliliğinin saptanmış olması, obeziteye neden olan etiyolojiye uygun bir etki göstermesi, kısa ve uzun dönemde önemli yan etkisinin olmaması ve bağımlılık yapmaması ve bu tür ilaçların mutlaka hekim tavsiyesi ve kontrolünde kullanılması gerekliliği büyük önem taşıyor.

5- Obezitede cerrahi, besinlerle alınan enerjinin emilimini azaltmayı hedefleyen Bypass, gastroplasti, gastrik bantlama, gastrik balon gibi yöntemlerin kullanıldığı Bariyatrik cerrahi ve estetik olarak vücudun çeşitli bölgelerinde birikmiş yağ dokularının uzaklaştırılması amacıyla yapılan Rekonstrüktif cerrahidir.

Yazı dizisinin birinci bölümü: Zayıflamaya dev bütçe