Gizemli ülkeye Hazine garantisi

2014 yılının son günü, Resmi Gazete’de bir yönetmelik yayımlandı:

“Hazine Garantili Yükümlülüklerin Üstlenilmesinde Uygulanacak Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik.”

Hazine garantilerinin nasıl üstlenilip geri ödeneceğini anlatan bu yönetmelik, aynı konuda 12 yıldır uygulanan bir yönetmeliği yürürlükten kaldırıyordu. Eskisini kaldıran yeni yönetmelik de tıpkı 2001 ekonomik krizinin ardından yürürlüğe giren Kamu Finansmanı ve Borç Yönetimi Kanunu’na dayanılarak hazırlanmış. İlk bakışta uzun ifadeleri kısaltıp sadeleştirmenin dışında, önemli bir değişiklik yapmıyor gibi görünüyor. Hatta, borcunu ödemekte zorlanan kurumların ne yapması gerektiğini anlatan maddeler de eskisinin aynısı.

Ama dikkatli bakıldığında, sadeleştirmenin ve kısaltmanın ötesine geçip yeni bir madde eklendiği fark ediliyor: Ülke garantisi...

Hazine, garantör olacağı kuruluşların listesine (bankalar, yatırım bankaları, uluslararası ve bölgesel kuruluşlar ve KİT’ler) “ülkeler”i eklemiş.

Aralık 2002 tarihli Hazine Garantisi Yönetmeliği’nde olmayan bir düzenlemeye, yeni yönetmeliğin 7. maddesinde “Hazine Ülke Garantilerinden Üstlenim Yapılması” başlığıyla şöyle yer verilmiş:

“Hazine ülke garantisi altında olan yükümlülüklerin üstlenilmesine ilişkin usul ve esaslar, Hazine ülke garantisi verilmesi sırasında belirlenir ve üstlenim işlemleri söz konusu usul ve esaslar çerçevesinde gerçekleştirilir.”

Kanunda yeri var ama...

Hemen belirtelim ki, Türk Hazinesi’nin bir yabancı ülkenin borcuna garantör olması anlamına gelen bu madde, hukuka aykırı değil; kanunda var.

Bu durum; Kamu Finansmanı ve Borç Yönetimi Kanunu’nun, “Tanımlar” başlıklı 3. maddesinde; “Hazine ülke garantisi: Yabancı ülkelerin herhangi bir dış finansman kaynağından sağlayacakları finansmanın geri ödenmesi hususunda verilen garantileri” diyetarif edilmiş.

Ancak yeni olan, bugüne kadar kullanıldığına -en azından açık kaynaklarda- rastlamadığımız “ülke garantisi” kurumunun, üç gün önceki yönetmeliğe girmiş olması.

Aynı yasanın, “Borç Verilmesi” başlıklı 10. maddesi de bu konuyu düzenliyor. Ancak Hazine’nin Türkiye Cumhuriyeti adına yabancı ülkelere borç vermeye, “bu borcun esas ve şartlarını belirlemek” konusunda Hazine’nin görüşü, Bakanın teklifi üzerine Bakanlar Kurulu’nu yetkili kılıyor.

Neden şimdi ve hangi ülke?

Evet “ülke garantisi” konusunun, hukuki karşılığı, yasal çerçevesi konusunda bir sorun yok. Ama bu durum, kamu parası anlamına gelen Hazine garantili borçlar faslından, şu soruları sormamıza engel değil:

* 12 yıldır uygulanan bir yönetmelikte yer almayan “ülke garantisi” düzenlemesi, neden 31 Aralık 2014 tarihli yeni yönetmeliğe konuldu?

* Hazine garantisi gibi geniş bir alandaki diğer unsurlarda temel değişiklik getirmeyen bir yönetmelik neden sadece “ülke garantisi” değişikliğiyle yenilendi?

* Hazine, hangi yabancı ülkenin veya ülkelerin, hangi amaçla kullandığı borca garantör oldu? Henüz olmadıysa, yakın bir gelecek için bu yönde bir üstlenim sözü verildi mi?

* Kanunun 10. maddesine göre, “ülke garantisi” verebilmek için bir Bakanlar Kurulu kararı gerekiyor. Böyle bir karar var mı? Hazine’nin bilmediğimiz bir ülke veya ülkelerin borcunu üstlenmesi açıklandı mı yoksa gizli bir Bakanlar Kurulu kararıyla mı gerçekleşti?

* “Borç üstlenimi” maddesi birkaç gün önce konulduğuna göre, bilmediğimiz bir ülkenin daha önce yaptığı bir borçlanmanın vadesi geldi ve o borç ödenemez durumda mı?

* Ve son bir soru: Hazine, yabancı bir ülkenin borcuna garantör olduysa, bu borç bütçede görünüyor mu?