George Monbiot'tan 'Yaban Yaşam'

‘Ekolojik can sıkıntısı’
 
Geçen aylarda, Colorado’da bir geyik girdiği marketten fıstıklı çikolata verilerek uzaklaştırılmış, ardından ailesiyle birlikte geri gelmişti. Bu olaya ilişkin fotoğraflar sosyal medya mecralarında “eğlencelik” olarak paylaşıldı. Daha yakından baktığımızda ise ortada trajik bir durum vardı: Yakın geçmişte geyiklerin yaşam alanı olan noktalardan birine kondurulan market, fıstıklı çikolatayla kandırılmaya çalışılan bir geyik ve ailesinin şaşkın bakışları, Gary Snyder’ın “yabandan aldığımız dersler özgürlüğün görgüsünü oluşturur” sözünün tam tersine denk geliyordu.

DOĞAYLA UYUMLU YAŞAMAK   

“Yaban hayata saygı” söyleminin içinin boşaltıldığı veya bunun çok az insan tarafından anlaşıldığı düşünüldüğünde, bu olayı kısa süreli “eğlencelik” paylaşım biçiminde görenlerin varlığına şaşırmamak gerek aslında.

Dünyanın yeniden yabanileştirilmesi için çalışan George Monbiot gibi gönüllüler, olup bitenin arka planını göstermeye uğraşıyor. Monbiot, hapsolduğumuz “güvenli dünyamızda” yaban ile aramıza mesafe koyarak “hayatta kaldığımızı” söyleyip endüstri toplumunun önünü görme düsturuyla her şeyi; en başta doğayı ve doğal yaşamı kendisine göre düzenlediğini hatırlatıyor.

Monbiot’un altını çizdiği deneyim yerine güvenliğe mesai harcama eylemi, maddi olarak zenginleştirirken insanın etrafını görmesini zorlaştırıyor. Bu yüzden yazarın “yeniden yabanileştirme” kavramı, kimilerine romantik hatta komik görünüyor. Peki, nedir bu?

Monbiot, “yeniden yabanileştirme”nin ilkin, ekosistemin kitleler hâlinde eski şekline döndürülmesi demek olduğunu söylüyor. Buna verdiği örnek ise Yellowstone Millî Parkı’na 1995’te yeniden salınan kurtlar sayesinde, bitki örtüsünü neredeyse tamamen bitiren geyiklerin birkaç yıl içinde olması gereken sayıya ulaşması.

Monbiot’un bu kavram ile ilgili ikinci açıklaması, insan yaşamını yabanileştirmek. Buradaki “kazanç” ise doğal hayatı sevme ve koruma motivasyonu; yazarın deyişiyle “umut yaratmak”. İşte Monbiot’un eylemlerinin ve Yaban Yaşam adlı kitabında anlattığı hikâyelerin temelinde bu anlayış yer alıyor. 
Yabanın uçsuz bucaksızlığı ve kendisine has kurallarının varlığı karşısında yazar, rutinlerle örülü yaşamının nasıl küçük olduğunun farkına -erken- varan biri. Anlamak yerine istila eden insanın, kendisine ördüğü yapay kozayla elini günden güne daha çok kirlettiğini düşünen Monbiot, bunun da başka yaşamlara saygı duymayı, yarını düşünmeyi engellediğini ve kendi hayatımızı yüceltmemize yol açtığını ileri sürüyor. Dolayısıyla o, gördükleri karşısında “ekolojik can sıkıntısı çeken”; yalın ve zengin hayatı özleyen, ekolojik süreçlerin yeniden başlamasına izin verilmesini savunan insanlardan. Başka bir deyişle yazar, insanın doğadan çekilmek yerine popülizmden uzak şekilde ona yeniden katılması gerektiğini hatırlatanlardan.
  

ATALARLA HABERLEŞMEK

Yaban hayata dair anlattığı hikâyeler, Monbiot’un kendisini keşfetme veya geçmişle bağlarını kuvvetlendirme çabasıyla ilişkili. Diğer bir ifadeyle insanın, atalarıyla haberleşmesine benzeyen bu süreç, insan yerine doğayı sevme değil onların yaptığı gibi yaban hayatı ve insanı beraber anlamaya (doğayla uyumlu yaşamaya) denk geliyor. Buradan baktığında, gündelik dar yaşamımızın beyhude taraflarını bir kez daha fark ediyor Monbiot.

Yazarın gözlemlediği yaban yaşam örneklerinin tümü; doğanın zenginliği, insanı şaşırtma olanağı ve yarattığı özgürlük duygusuyla öne çıkıyor. Doğanın amaçsız işleyişi karşısında amaçsızca gezinen Monbiot, ekosistemin insanlar tarafından git gide daraltıldığını görüyor fakat kendisi gibi ekolojik onarım çalışmalarına girişenler umudunu canlı tutuyor.    

Yazar, yaban hayatı koruma-yeniden canlandırma-sürdürme bağlantısının kimileri tarafından getirildiği faydacılık sınırından döndürülmesi gerektiğine ilişkin metinlerinin satır aralarında uyarılarda da bulunuyor.

Monbiot; yaban hayatın, doğanın ve doğal yaşama tekrar uyum sağlamanın ne olduğu üzerine düşünmemiz ancak hepsinden önce bunları anlamamız gerektiğini söylüyor. Basit gibi görünen ama zorlu bir süreç bu. 
 
Yaban Yaşam / George Monbiot / Çeviren: Muammer Pehlivan / Everest Yayınları / 352 s.