Gazetecilik otoriterliğe direniyor

Nisan Pazar, Macaristan’ın uzun ve dondurucu soğukların yaşandığı bir kıştan sonra, baharın yüzünü gösterdiği ilk gündü. O gün gerçekleşen seçimlerin, ülke siyasetine bir “bahar havası” getirip getirmeyeceğini ise zaman gösterecek. Başbakan Viktor Orbán, 1995’ten itibaren kendini “muhafazakâr bir Hıristiyan” olarak baştan yaratmış ve 2010’da iktidara geldikten sonra, tüm Macaristan’ı ideolojik olarak bu çizgide “formatlamaya” çalışmıştı. Orbán’ın iktidara “kök salma” sürecindeki taktiklerinin başını, medyanın hükümet yanlısı haline getirilmesi çekiyordu.

Macaristan’da “yandaş medyanın” oluşum sürecinde, Türkiye’de Doğan Grubu’nun satışına benzer biçimde, “iktidar yakını grupların” ülkenin başlıca medya kurumlarını satın alması örnekleri yaşanıyordu. Son olarak, 2016’da Macaristan’ın başlıca sol muhalif gazetelerinden Népszabadság (Halkın Özgürlüğü) hükümet yanlısı bir grup tarafından alınmış ve akabinde de kapatılmıştı. Yaklaşık son bir yıldır ise Macaristan’da medyaya bir “bahar havası” gelmeye başladı: Araştırmacı gazetecilik canlandı ve hükümetin karıştığı yolsuzluk olaylarını ortaya çıkaran haberler art arda sıralanmaya başladı. Macaristan’da gazeteciliğin, “bitirilmiş” bir meslek olmaktan nasıl çıktığına örnekler verelim: Kasım 2017’de, günlük yaklaşık 1 milyon okuyucuya sahip, ülkenin başlıca haber sitelerinden olan Index’te gazeteciler András Dezs, Szabolcs Panyi ve Nikita Hava, Orbán hükümetine yönelik en vurucu yolsuzluk haberlerinden birini yayımladı. Uluslararası Şeffaflık Derneği Macaristan Şubesi ve Bağımsız Medya Merkezi’nin sağladığı maddi destek ve üç genç araştırmacı gazetecinin azmiyle çıkan bu haber, Orbán hükümetinin “propaganda sorumlusu” olarak nitelenen Antal Rogán’ın odağında olduğu, Gürcistan’a kadar uzanan rüşvet ve kara para ağını belgeliyordu. Sadece yolsuzluk haberlerine odaklanan, işsiz bırakılan gazetecilerin kurdukları ve tamamen okurların destekleriyle ayakta duran Direkt36 da son derece dikkat çekici haberlere imza atıyor. Manşetleri arasında, Orbán’ın damadı ve babası ile akrabalarının da arasında olduğu iktidar çevrelerinin karıştığı rüşvetyolsuzluk olayları, Rusya’nın Macaristan politikasında artan etkisi konulu haberler de var. Macaristan’ın işsiz bırakılan bazı gazetecileri de, “Samizdat” geleneğine dönerek, fotokopiyle çoğalttıkları “ev yapımı” gazeteleri, sokaklarda dağıtarak okuyuculara ulaştırıyor. Fotokopi ile çoğaltılan “Nyomtass te is!” (Kendin bas!), bu örneklerden biri