Fitch'ten tezkere ödülü

Yeni bir gelenekle açıklanması gece yarılarına sarkan ve bir kez daha beklentilerin aksine notta bir değişikliğe gidilmeyen bir kredi notu değerlendirmesi, bir kez daha dikkatleri kararın alınmasındaki etkenlere çevirdi. Kararın ardından yapılan yorumlar; analist, ekonomist ve akademisyenler, not değrelendirmesinin az çok siyasi kararlarla verildiğinde, jeopolitik risklerin arttığı ve IŞİD meselesinin gündeme oturduğu bir ortamda, ekonomik sorunların ötelendiği noktasında ortaklaştı.

Analistlere göre eğer tezkere çıkmasaydı, Fitch not kararı için eylülde bir puandan az düşen enflasyonu değil, doğalgaz ve elektriğe yapılan yüzde 9’luk zamlarla bir ay sonra çift hane çıkması kaçınılmaz enflasyonu baz alacaktı. Üstelik bir türlü düşmeyen enflasyon ve işsizlik ile OECD’nin son gelir dağılımı raporuna göre, gelir yoksulluğu artan ve kur baskısıyla borçlanmada sıkıntı yaşayacağı öngörülen ülke, önceki notta tutunamayacaktı.

Ülkede, kur riskinin arttığı, borçlanmanın zorlaştığı, enflasyon ve işsizliğin bir türlü önlenemediği bir ortamda, IMF’nin 11 maddede gündeme getirdiği kırılganlık ve dikkat çektiği risklere karşı Fitch’in yaptığı değerlendirme dikkat çekti. Fitch’in özenle dillendirdiği uyarıların not kararıyla yarattığı çelişki, kararın siyasi olarak alındığı şeklinde yorumlandı.

Dış risk vurgusu

Marmara Üniversitesi İktisat Fakültesi İktisat Bölümü İktisadi Gelişme ve Uluslararası İktisat Anabilim Dalı öğretim üyesi Prof. Dr. Mehmet Şişman’ın Cumhuriyet’e yaptığı değerlendirmeye göre, Türkiye’de kırılganlık eğilimlerini devam ettiren riskler devam ediyor. Şişman’ın kredi notuna ilişkin verdiği bilgi özetle şöyle:

- İç talep daralması Türkiye’nin ihracat yaptığı ülkelerin ekonomik performansını sorgulatıyor.

- Avro bölgesi ülkelerindeki zayıf büyüme ve jeopolitik risklerdeki gidişatın belirsizliği Türkiye ekonomisi açısından dengeleme sürecini aksatabilir.

- Oysa Türkiye’de işsizliğin ve enflasyonun da önümüzdeki aylarda artma eğilimine girdiği gözleniyor ki, bu Fitch raporunda konu edilmemekte.

- Fitch yeniden dengelemeyi engelleyebilecek dış risklere vurgu yapıyor. Bu da geciken kararın siyasi yanlarını öne çıkarıyor.

- Eğer önceki gün Meclis’ten tezkere kararı çıkmasaydı; eylülde bir puandan daha az düşen enflasyon yerine, doğalgaz ve elektrik zammıyla gelecek ay artabileceği beklentisi öne çıkarılmaz mıydı? Yani ABD’nin bölgedeki çıkarlarının ve Kuzey Suriye’deki acımasız terör örgütünün dünkü kararı etkilemediği söylenemez.

- Öte yandan OECD son gelir dağılımı raporuna göre göreli gelir yoksulluğu artan ve gelir dağılımındaki bozukluğu devam eden bir ülke olarak Türkiye açısından; yavaşlayan büyümesi ve işsizliği bir türlü istenilen düzeylere çekememesi nedeniyle, giderek “orta gelir tuzağı” tehdidinin zemin bulduğunu belirtmek mümkün.

Sıra diğer ikisinde

- Ülkenin üç kız kardeşten daha çok çekeceği var gibi görünyor.

- Zira artık jeopolitik ortam iktisadi ortamın belirleyicisi haline getiriliyor. Şimdi gözler diğer kardeş S&P’nin 21 Kasım’da vereceği karara çevrilecek, daha sonra da 5 Aralık’ta ‘Sıfırcı Hoca’ olarak bilinen Moody’s’e.

- Bakalım, ABD çıkarları gereği; IŞİD terörüne Fransa-ABD koalisyonunun paralelinde hareket eden Türkiye politikalarının; kur riskine ve diğer risklere karşın, Türkiye’nin sağlayabileceği fonların azalmayacağı umudu yeşertilecek mi?

Not rüzgâra karşı verildi

Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşlarından Fitch’in, Türkiye’nin yatırım yapabilir notunu değiştirmemesi, “Fitch, Türkiye’nin notunu karşıdan esen rüzgâra rağmen teyit etti” yorumlarına yol açtı. ABD’nin borsa ve iş çevrelerinin gazetesi Wall Street Journal, Fitch’in kararını değerlendirdiği haberine “Fitch cuma günü, 820 milyar dolarlık ekonomisine ilişkin kötüleşen görüşlere rağmen yatırım yapılabilir notunu teyit etti ve durağan görünümünü korudu” sözleriyle başladı.

Fitch’in açıklamasının ABD faiz oranlarında 2015 yılının ilkyarısında beklenen artışı anımsattıktan sonra “Sorunlar Türkiye’nin yakasını bırakmıyor” diyen WSJ’in değerlendirmesi özetle şöyle:

Son iki ayda düşen yabancı yatırımların ekonomik büyümeye zarar vermesi yanında yüzde 6 düzeyindeki cari işlemler açığının finansmanı daha da zorlaştıracağı yönündeki kaygıları arasında Türk Lirası yüzde 9 oranında düşüş gösterdi. Yüzde 5’lik resmi hedefi adeta katlayan enflasyon, hükümet büyümeyi güçlendirmek amacıyla politika belirleyicilerini tutumlarını gevşetmeye çağırırken Merkez Bankası’nın hareket alanını sınırlandırıyor.

Borç bulmak zorlaştı

Fitch’in bir dizi hatırlatmaları yaptıktan sonra aynı bıraktığı nota ilişkin çeşitli yorumlar yer alırken, ülkeyi bekleyen koşullar da gündeme getirildi. Çeşitli uzman ve analistlerin yorumlarını özetle şöyle sıralamak mümkün:

- 2015 bütçesinde ciddi sıkıntı görülüyor.

- Başbakan Ahmet Davutoğlu’nun, kamu harcamalarının ve yatırımlarının kısılmasından, gelirlerin artırılması zorunluluğundan söz etmesi, vergi artışlarının, yüklü zamların habercisi.

- 1 Ekim’den itibaren uygulanacak elektrik ve doğalgaza yüzde 9’luk zam, bir işaret fişeği.

- Zamlara dolardaki artış gerekçe gösterilse de Rusya’nın doğalgazda indirime gittiği bir aşamada bu zam, zincirleme zamları tetikleyecek. Sanayide, tarımda tüm sektörlerde maliyetler yükselecek.

- IŞİD’in, Ortadoğu’da 42 milyar dolarlık bir pazarın kaybedilmesine, 5 milyar dolarlık sınır ticaretinin bitmesine neden olduğu, TBMM’de Irak-Suriye tezkeresinin AKP-MHP oylarıyla kabul edildiği bir aşamada, Türkiye’yi ve ekonomiyi zorlu bir kış bekliyor.

- Borçların üç kat arttığı bir dönemde, borç bulmanın giderek zorlaştığı bir sürece girildiği görülüyor.