Esad’da 360 derecelik çark!

Suriye’de rejim değişikliğini tartışan dokuz ülkenin geliştirdiği Beşşar Esad’ın altı aylığına geçici-sembolik cumhurbaşkanlığı’nı formülüne, Ankara’nın ‘evet’ dediği ve bu konuda Rusya’yı ikna etme çabasında yer aldığı ortaya çıktı.

Türkiye’nin onay verdiği ‘5-6 maddelik’ planın ana çerçevesini, Esad’ın istihbarat, savunma, hava kuvvetleri gibi kritik alanlardan sorumlu olmadığı bir cumhurbaşkanlığı ekseninde ve ‘gidiş sürecinin’de saptandığı bir geçici yönetim kurulması oluşturuyor.

Üst düzey bir yetkilinin yaptığı bilgilendirmeye göre; konu önce Türk yetkililerin Rusya Dışişleri Bakanı Lavrov ile Soçi’de yaptığı görüşmede ardından, Cumhurbaşkanı Erdoğan ile Rusya Devlet Başkanı Putin’in “cami açılışı için bir araya geldikleri Moskova’da da gündeme geldi. Suriye’deki mevcut durumun bölünme ve kaos yarattığını ifade eden Türk yetkililer, ‘nasıl bir Suriye istiyoruz’ sorusuna yanıt oluşturan planı da sundu.

Hep devrede olacağız

Başta ABD olmak üzere, Avrupa ve Körfez’den dokuz devletin görüşünü yansıttığı belirtilen plan, ‘Geçici yönetim organı’ altında, Suriye’deki devlet kurumlarının muhafaza edilmesini öngörüyor.

Türk yetkililerin, Suriye’ye hava harekâtından kısa bir süre önce, Rusya yönetimiyle gerçekleştirdiği görüşmelerde -Rusya’nın, İran’ı gözeten tutumunu da dikkate alan yaklaşımı şöyle özetlendi: “Suriye’nin istikrarlı, güvenliği ve kamu düzeni olan bir ülke olması dışında beklentimiz yok. Böyle bir Suriye’nin de ancak mezhepçi olmayan çokkültürlü milli birlik bütünlüğünü korumuş seküler demokratik bir Suriye ile mümkün olacağını düşünüyoruz.”

Bu yaklaşıma ek olarak, Eğer Suriye’deki stratejik çıkarlarını gözetiyorsa bu konuda defalarca garanti verildiği de Rus tarafına anımsatıldı.

Rus yetkililerin de bu yaklaşımla mutabık olduğu ve Suriye’nin toprak bütünlüğünden yana olduğu görüşünü ilettiği ancak ‘İran’ın mezhepçilik yapmadığı’ görüşünü de aktardığı belirtildi.

Bu argüman karşılık olarak da Türk yetkililer, ‘Mesele, oradaki çok kültürlülüğün korunması söz konusuyla o bizi ilgilendiren bir konu. Suriye’de Nusayri-Alevi nüfusu 2.5 milyon. Bizde de 1 milyon. Onların güvenliği, Türkiye’nin güvenliğini de etkiliyor. O yüzden Türkiye hep devrede olacak’ değerlendirmesinde bulundu.

Üst düzey yetkililerin aktarımına göre, Moskova’daki görüşmelerin dikkate değer bir başka boyutunu, Rus tarafının, Esad sonrası ISİD endişesi oluşturuyor. Rus tarafı, Esad’ın ‘aniden çökmesini’ istemediklerini, böyle olması durumunda, yerine ISİD’in geleceğini vurguladı. ‘Esad’ın gidiş formülü’, BM toplantısı kapsamında New York’ta da hararetli tartışmalara sahne oldu.

Rus tarafının ısrarla üzerinde durduğu diğer temel konuyu, ‘Esad’a kimin, nasıl ve ne güvence vereceği” oluşturuyor. Savaş suçlarından yargılanmama güvencesi, ailesinin güvenliği gibi başlıkların Rus tarafınca gündeme getirildiği, “Siz alın” önerisine ise “Kesinlikle olmaz. Esad’ı biz alırsak, Batı’yla ilişkilerimize yeni bir gündem maddesi eklenmiş olur” denildiği aktarılıyor.Yetkililer, bu aşamada Rusya dahil hiç bir aktörün “Esad’la istikrar ve Suriye’nin yeniden inşası sağlanır” demediğini kaydediyor. Suriye’deki gelişmelerin ne Türkiye’nin ne ABD’nin ne de Rusya’nın tekbaşına belirlediğini ifade eden yetkililer, çözümün belli olduğunu ancak atılacak adımlar konusunda uzlaşı bulunmadığını ifade ediyor.

Rus yığınağı

Rusya’nın PYD ile işbirliğine girdiğini söyleyen yetkililer, bu kapsamda Kamışlı’da da konuşlandığı ve oraya askeri yığınak ve lojistik bıraktığını açıklayarak, bu yeni gelişmenin izlendiğini ifade etti.