Enerji hırsızlarını yakalayın

Gündelik hayatta verdiğimiz bir sürü küçük karar var: Yerdeki çorabı almalı mıyım? Bahçeyi veya evi haftaya mı temizlesem? Banyoda tıkanan musluğu veya sürekli sorun çıkaran elektrik tesisatını tamir ettirsem mi?

Çorap üzerinden gidecek olursak bir çorabı yerde bırakmak, fizikteki entropi kavramına karşılık gelir. Kaba bir tanımla entropi, bir sistemde ne kadar enerji kaybedildiğinin bir ölçüsüdür. Bir sistem çok fazla enerji kaybederse, kaosa dönüşecektir. 

Ve bu kaos, zamanınızı fazlasıyla alarak verimli olacağınız şeyleri başarma yeteneğinizi ortadan kaldırır. “İyi haber şu ki” diyor Dayton Üniversitesi’nden Alison Carr-Chellman, “entropinin tersi, yani negentropi diye bir fizik kuralı var.”  

Yirmi yıldan fazla bir süredir okullarda, üniversitelerde, şirketlerde ve kâr amacı gütmeyen kuruluşlarda sosyal sistemler üzerinde çalışan Carr-Chellman, bu süre zarfında enerji kayıplarının sürekli yaşandığını gözlemlemiş. Örneğin, aslında dört kişinin bulunması gereken toplantılarda yedi kişinin olduğu durumlarda, diğer üç kişi için bu tip küçük hayal kırıklıklarının, iyi çalışanları işi bırakmaya kadar götürebildiğini söylüyor.

O ÇORABI YERDEN ALMALISINIZ

Deneyimli araştırmacı, enerji hakkında bu kadar uzun süre düşündükten sonra, sosyal sistemlere fizik kavramlarının uygulanmasının, daha verimli çalışmaya yardımcı olup olamayacağını merak etmeye başlamış. Son dört yılda ise meslektaşlarıyla birlikte bir negentropi teorisi geliştirmişler. 

Yaptıkları çalışmada, negentropi fikrini hayat pratiği haline getirenlerin, enerji kaybını sınırladığını veya tersine çeviren eylemlerde bulunduğunu ve insanların daha büyük hedeflere ulaşmasını kolaylaştırabileceğini gözlemlemişler. Yani “Evet” diyor Carr-Chellman, “o çorabı yerden almalısınız ve evet, toplantılarınızı iyileştirmelisiniz ve bunu yapmak, gelecekteki enerji kayıplarını önlemenin başka yollarını görmenizi sağlayabilir.”

5 ADIM

ENTROPİYİ BULUN: Günlük yaşamınızda enerjinin hangi noktalarda kaybolduğunu tespit edin. Bunu, ısı veya enerjinin kaybolduğu yerleri gösteren bir termal harita gibi düşünmek faydalıdır. Mesela bu haritaya göre kötü kapatılmış bir pencere ısı enerjisini sızdırır. Kötü organize edilmiş bir mutfak ise eşyaların bulunmasını zorlaştırır. Kötü tasarlanmış bir işe alım süreci ise daha sonra ciddi yasal sorunlara yol açabilir.

KAYIPLARA ÖNCELİK VERİN: En büyük veya en can sıkıcı kayıpları ve dikkatinizi en çok çekenleri belirleyin. Örneğin, sızdıran mutfak musluğu sizi çileden çıkarıyor olabilir. Bunu düzeltmek, mutfağınızda onu daha işlevsel hale getirecek diğer iyileştirmeleri düşünmek için zihninizde yer açabilir.

BİR PLAN OLUŞTURUN: Not ettiğiniz enerji kayıplarını tersine çevirecek eylemleri belirleyin ve öncelikle en yüksek öncelikleri ele alan bir planlama yapın. Sızdıran musluğu tamir ederek veya çoraplarınızı kaldırarak işe koyulabilirsiniz. Veyahut şirketinizdeki ön planlama toplantıları çok fazla soruna neden oluyorsa, sorunu analiz edin ve nasıl düzelteceğinizi bulun.

DENEYİN VE NEYİN İŞE YARADIĞINI GÖRÜN: Fikirleri eyleme geçirin. Ancak enerji kazanımlarına ve kayıplarına odaklanın. Negentropik fikirleri uygulamaya çalışırken neyin işe yaradığını, ne kadar çaba sarf ettiğinizi ve gelecekteki negentropik eylemleriniz için ürettiğiniz fikirleri takip edin.

BÜYÜK RESME DİKKAT: Enerji kayıplarını tersine çevirmek (negentropi) için çalışırken, bazen ne kadar sorunsuz çalışırsa çalışsın size veya yaptığınız işe yararı olmayan bir sosyal sistemi sürdürdüğünüzü fark edebilirsiniz. Yeni çalışanlara şirket kültürünü tanıtmak için bir oryantasyon sürecine zaman harcamak, kültürün kendisinin değişmesi gerekiyorsa çok yararlı olmayabilir. 

Negentropi fikrini sosyal sistemlere uygulamanın en iyi yolu, sadece küçük süreçleri iyileştirmek değil, aynı zamanda büyük resme bakmak ve mevcut durumun kendisinin de enerji kaybını teşvik edip etmediğini görmektir. 

Herkese Bilim Teknoloji dergisinin katkılarıyla hazırlandı.

Derleyen: Batuhan Sarıcan 

(batusarican@gmail.com)

UNUTMAYIN

Bir şeyleri negentropik bir bakış açısıyla görmek kötü giden bir ilişkiyi çözmez veya nefret ettiğiniz bir işi sevmenize yardımcı olmaz, bunlar karmaşık konulardır. Bununla birlikte hayatınızda enerjinin nerede kaybolduğunu fark etmeye başlarsanız, çevrenizdeki sosyal sistemleri iyileştirebilecek şekilde önceliklendirme yapmak ve ona göre hareket etmek daha kolay olacaktır.

theconversation.com/a-concept-from-physics-called-negentropy-could-help-your-life-run-smoother