Endonezya’dan PCR’ye rakip test

Müslüman nüfus çoğunlukta olduğundan Mudik denilen bu toplu gidiş hem ramazan (Idul Fitri) hem de Kurban Bayramı’nda (Idul Adha) ülke için en büyük sosyal olaylardır diyebiliriz. Yıl boyunca bu özlemle yaşayanlar bayramı ailesiyle beraber geçirmek için akın akın memleketine gider. Ne yazık ki bu bayramda da memleket yolcuları yine yeni tip koronavirüs (Covid-19) muhalefetine takıldı. Hükümet seyahat yasağı getirdi.

Acil durumlar, iş seyahatleri bu kısıtlamanın dışında kalmakla beraber izin belgesi almayı gerektiriyor. Kuralı ihlal edenler ciddi yaptırımlarla karşı karşıya, yalnızca yasağı delmek değil, trafik kurallarını ihlalden de ceza kesileceği bildirildi. Mudik de ısrar eden devlet memurları disiplin cezası alabilecekleri yolunda uyarıldı. İzinsiz yola çıkanlardan 70 bin araç otobanlardan geri çevrildi. Ülke genelinde kontrol noktalarında 155 bin kişilik bir ekibin konuşlandırıldığı bildirildi.

Kendi bilim insanlarından çıkan yeni bir Covid-19 test cihaz var ki Endonezyalılara memleket hasreti için  epey umut vermişti. Ancak kullanılmaya başlansa da henüz tam yaygınlaşmadığı için o da henüz tam çözüm olamadı. Endonezya’da heyecan ve umut veren yeni icat Covid-19’u kolayca tespit ettiği iddia edilen bir test, GeNose. Covid-19 testinde kullanılan PCR’nin işini yapıyor. Kullanımı kolay, ucuz, çabuk sonuç alındığı savunuluyor. Turizm, sinema, kamusal alanlarda kullanımı çok kolay olduğu için hızla yaygınlaşıyor. Ancak geliştirilmesindeki şeffaflık eksikliği nedeniyle hâlâ şüpheyle yaklaşanlar var ve sahte bir güvenlik hissi vereceğinden endişe edilmekte.

Etkinliği hakkındaki tartışmalar süredursun; hükümet, GeNose’ı iç uçuşlarda, önce uçuş ekiplerinde denemeye başladı. Turizm ve yaratıcı ekonomi bakanı geçen günlerde, tren garları ve otobüs terminallerinde tanıtımı ve testi yapılan GeNose’u çok yakında Bali’deki çeşitli turistik yerlere de sunmayı hedeflediklerini duyurdu.

POŞETE ÜFLENİYOR

GeNose, Gadjah Mada Üniversitesi (UGM) Fizik Doçenti Kuwat Triyana ve Pediatri Klinisyeni Dian Kesumapramudya Nurputra tarafından geliştirilmiş. Covid-19 hastalarına özgü uçucu organik bileşikleri tespit etmek için insan burnunu taklit eden yapay zekâ destekli duyu sistemine dayanıyor. Tarama testi için plastik bir poşete üflenmesi yeterli oluyor. UGM araştırmacıları geçen yıl 600 kişinin nefes örneklerini karşılaştırdıktan sonra Covid-19 hastalarına özgü bileşimi keşfetmişler, o sırada bu rakamın yarısında virüs pozitifmiş. Daha sonra da bu sonuçları aynı kişilerin PCR test sonuçları ile karşılaştırarak tanısal denemeler yapmışlar. Toplamda iki bin beş yüz kişinin nefes örnekleriyle yapılan testler sonucunda UGM ekibi, GeNose’un PCR’ye kıyasla yüzde 89-92 duyarlılığa ve yüzde 95-96 özgüllüğüne sahip olduğunu savunuyor. 

Bilim insanı Dian, GeNose testlerinin, PCR ve geleneksel hızlı testlerden çok daha ucuz olduğunu ve üç dakika içinde sonuç verebildiğini söylüyor. Doğru sonuç için nefes örneği alınmadan birkaç saat öncesi aç olmalı, sigara içilmemeliymiş, bazı çevresel faktörler de sonuçları etkileyebilirmiş.

GeNose mekanizması hakkındaki ilk makale ile UGM ekibi hükümetten bir patent aldı. Testin uygulamaya geçmesinin ardından ekip, bu ay sunacakları teşhis deneme sonuçlarıyla ilgili ikinci bir makale üzerinde çalıştığını bildirdi. Yayın eksiği ile ilgili eleştirilerin farkında olduklarını, ancak denemelerin prosedürlere uygun olduğunu ve geçen aralık ayında Sağlık Bakanlığı’nın acil durum pazarlama iznini almadan önce UGM dışındaki uzmanlar tarafından da değerlendirildiğini kaydetti. Araştırmacılar test kitinin “yayınlar tamamlandıktan sonra kullanmasını tercih ettiklerini” belirtmesine karşın pandemi şartlarından dolayı hükümet bir an önce uygulamaya geçmek istemiş.

ESKİ TEST KİTLERİNİ KULLANMIŞLAR

Bir tarafta böyle icatlar insanlığa kazandırılmaya çalışırken diğer taraftan fırsatçılar insanların sağlığını tehlikeye atma pahasına Covid-19’u kullanarak para kazanma peşinde... Endonezya’nın Medan Havaalanı’nda Covid-19 testinde kullanılan kitlerde yapılan sahtecilik yolcuların dikkati üzerine ortaya çıkarılmış. Bir ilaç firmasının birkaç çalışanının, kullanılmış Covid-19 burun çubuğu test kitlerini yıkadığı ve yeniden sattığı iddiasıyla tutuklandığı haberi yankı buldu. Yerel Ajans Detik’in haberine göre, yolculardan yanlış pozitif test sonuçlarına dair şikâyetler alan polisin soruşturmasıyla olay ortaya çıktı. Polis, dolandırıcılığın geçen aralık ayından bu yana sürdüğünü ve 9 bin yolcunun bu fırsatçıların hedefi olmuş olabileceğini söylüyor. 

ÇİN’LE AŞI İŞBİRLİĞİ

Hükümetten gelen bayram müjdesi ise Çin ile uzun vadeli işbirliği yoluyla Endonezya’yı Güneydoğu Asya’da bir aşı üretim merkezi haline getirme planlarını duyurması oldu. Aşı işbirliği önerisi, Çin’den gelecek hammadde ile Endonezya aşı merkezinde Temmuz 2021’e kadar 140 milyon doz Sinovac Covid-19 aşısının üretilmesini içeriyor. 

gjtozkoparan@hotmail.com