Emekli Büyükelçi Mithat Rende: BAE, İran’a karşı ittifak arayışında

Türkiye’nin eski Katar büyükelçilerinden Mithat Rende, BAE ile ilişkilerde yeni bir sayfa arayışının, ABD’de Joe Biden’ın başkan olmasının ardından Ankara’nın Mısır, Suudi Arabistan gibi ülkelerle ilişkileri geliştirme çabalarının bir parçası olduğuna dikkat çekerken Libya ve Doğu Akdeniz gibi bölgesel gerilimlerde Türkiye ile farklı tarafta olan BAE’nin bu tutumunun değişebileceğini belirtti.

Erdoğan, geçen çarşamba El Nahyan’la görüşmesinin ardından ilişkilerin normalleştirilmesine ilişkin “yol haritasının” belirlendiğini belirtirken “İnanıyorum ki çok kısa zamanda BAE, ülkemizde ciddi yatırımlara girecek” demişti.

‘ERDOĞAN’IN KABULÜ ALIŞILMADIK’

Yaşanan gerilimli dönemin ardından Ankara-Abu Dabi arasındaki yumuşama adımlarını Cumhuriyet’e değerlendiren emekli Büyükelçi Rende, bir ülkenin Ulusal Güvenlik Danışmanı’nın Türkiye’de kendi mevkidaşı yerine Cumhurbaşkanı düzeyinde kabul görmesinin alışıldık bir durum olmadığını vurguladı. Rende, “Bizzat bu kişi tarafından Türkiye’ye önemli bir mesaj getirildiği anlamına geliyor. Ulusal Güvenlik Danışmanı ya öneriler paketiyle gelmiştir ya bir talepte bulunmuştur. Bu düzeyde kabul edilmesi başlıbaşına önemli bir gelişme” diye konuştu.

BAE’nin, Biden’ın İran’la nükleer anlaşmaya geri dönüş yoluna girmesinden rahatsız olduğunu, ayrıca BAE ve Suudi Arabistan arasında son dönemde anlaşmazlıklar yaşandığını belirten Rende şu görüşünü dile getirdi: “Biden yönetiminin ve özellikle ABD Dışişleri Bakanı Blinken’ın Türkiye ve Körfez ülkelerinin ilişkilerinin normalleştirilmesi gerektiği yönünde telkinleri de olmuş olabilir. Dolayısıyla tüm bunlar ışığında BAE, İran’a karşı Türkiye’yle bir ittifak arayışında olabilir. BAE, Türkiye’den İran ve Müslüman Kardeşler konularında talepte bulunmuş olabilir, ‘şu şartlar altında işbirliği yapabiliriz’ şeklinde bir mesaj getirilmiş, ortak tehditlere dikkat çekilmiş olabilir. Diğer taraftan Türkiye’deki finansal durum, bütçe açığı vesaire göz önünde tutulduğunda ekonomik sıkışıklık, Türkiye’nin yeni arayışlara yönelmesine neden olmuş olabilir.” 

İlişkilerde yaşanabilecek bir normalleşmeyle BAE’nin Libya ve Doğu Akdeniz gibi bölgesel gerilimlerde Ankara ile ters düşen politikalarında bir değişiklik olma olasılığını da değerlendiren Rende, “BAE’nin Doğu Akdeniz’de bayrak göstermesi sadece kendi ulusal çıkarlarıyla ilgili değil, biraz da bölgesel bir oyuncu olduğunu kanıtlamak için bu tür şeylere giriyor. Fakat benim bildiğim Körfez ülkeleri 24 saat içinde bu tür politikalarından vazgeçebilirler. Zaten F-15’lerini Girit’e göndermek gibi çıkışlar biraz tepkisel ve duygusal hareketlerdi. Burada Türkiye’ye tepki ön plandaydı, yoksa Doğu Akdeniz’de çok önemli bir çıkarları yoktu. Dolayısıyla ben bu tutumun kolaylıkla değişebileceğini düşünüyorum” dedi.

‘GÜVEN AÇIĞI VAR’

Rende, Türkiye’nin, Körfez bölgesinde sadece Müslüman Kardeşler’i önceleyen ve Katar’la ilişki kuran dış politikada değişikliğe gidilmesinin önemine dikkat çekti. “Türkiye’nin kendi ulusal çıkarları doğrultusunda imkânlar ölçüsünde Katar’dan başka diğer Körfez ülkeleriyle de ilişkilerini normalleştirmesi gerekiyor. Bu tür çabaları memnuniyetle karşılanmalı. Fakat BAE ile ilişkilerde uzun süren bir güven açığı oluştu. Bu ziyaret önemli, bir kapı aralanmış olabilir, fakat bunun devamı gerekiyor. Başka adımlar atılıp atılmayacağını önümüzdeki dönemde göreceğiz. Türkiye’de buna yönelik bir siyasi irade var ki Cumhurbaşkanı düzeyinde bir kabul oldu, şimdi aynı irade BAE tarafında varsa benzer adımlar atılacaktır” ifadelerini kullandı.

Suudi Arabistan öncülüğündeki Körfez ülkelerinin 2017’de Katar’a abluka uygulama kararından sonra Türkiye’nin BAE ile de ilişkileri kötüleşmiş, BAE birçok bölgesel gerilimde Türkiye ile karşı taraflarda yer almıştı. BAE, Libya’da Mısır ile birlikte Türkiye destekli Trablus merkezli güçlere karşı savaşan Tobruk cephesinin yakın destekçileri arasında olmuş, geçen yıl temmuz ayında Trablus yakınlarındaki Vatiye Hava Üssü’ne gerçekleştirilen ve buradaki Türk hava savunma sistemlerinin zarar gördüğü saldırının da BAE’ye ait uçaklar tarafından yapıldığı iddia edilmişti. BAE, ayrıca Doğu Akdeniz’de gerilimin sürdüğü ortamda Yunanistan’la birçok ortak tatbikat da gerçekleştirmişti. 

Katar’a yönelik ablukanın bu yıl başında kaldırılmasının ardından Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu, BAE’nin Türkiye’ye yönelik olumlu açıklamaları olduğunu söylemişti, “Ama ilişkilerin düzelmesi için kendilerinin Türkiye’ye yönelik olumsuz politikalarından vazgeçip olumlu adımlar atması lazım” ifadelerini kullanmıştı.

Emekli Büyükelçi Mithat Rende