Dünyayı giydirdi ve gitti

İkisi el ele, omuz omuza 50 yıla yakın dünyanın ünlü binalarını “paketlemiş”, köprülerini giydirmiş, adalarına etekler biçmiş, göllerini batmaz kumaşla kaplamıştı. Kavramsal sanatın ünlü çiftinden, 2009 yılında aramızdan ayrılan Jeanne-Claude ile geçen günlerde 84 yaşında hayata veda eden Christo’dan söz ediyorum.

Gerçek isimleri Jeanne-Claude Denat de Guillebon ile Christo Vladimirov Javacheff olan çifti ile yıllar önce Davos’ta tanıma fırsatını bulmuştum. Davos’a yolu düşenlerin iki dirhem bir çekirdek katıldıkları toplantılarda parkaları ve çizmeleriyle dolanıyorlardı. Jeanne-Claude’un kınalı, Christo’nun ise beyaz saçlarıyla çevrilmiş yüzleri devasa işlerinin hayata geçmesi için verdikleri mücadelenin izlerini taşıyordu.

1935 yılında aynı gün biri Fransa’da, diğeri Bulgaristan’da doğan Jeanne-Claude ile Christo 1958 yılında Paris’te karşılaşmış ve bir daha ayrılmamıştı. Annesinin portresini yapan Christo ile tanıştığı sırada nişanlı olan sonra evlenen JeanneClaude üç hafta evli kalıp sevdiği adama koşmuştu. Hikâyenin devamında çift Cyril adındaki oğullarıyla 1964 yılında New York’a yerleşiyor.

Ellerinde doğru dürüst belgeleri yok, Christo İngilizce konuşmaktan aciz ama hayalleri büyük. Bir çocuğunki kadar naif hayallerinin peşinde durmadan çiziyor. Kaplanarak heykele dönüştürülmüş binalar, ortasından kumaş çitlerin geçtiği uçsuz bucaksız araziler, paketlenmiş kayalar şiirsel çizgileriyle sanat eserine dönüşüyor.

İKİ HAFTADA 5 MİLYON ZİYARETÇİ

Almanya Parlamentosu Reichstag’ı giydirmeyi 1971 yılından itibaren hayal etmeye başlayarak çizmeye başlıyor. O tarihlerde iyi bir müzakereci olan JeanneClaude ile birlikte Alman politikacıların kapısını çalmaya başlıyorlar.

Binanın giydirilmesine yeşil ışığı yakan Willy Brandt, karşı çıkan Helmut Kohl. Brandt çiftin New York Soho’daki stüdyolarını ziyaret ediyor “Proje çok önemli işin peşini sakın bırakmayın” diyor. 1992 yılında ölen Brandt ne yazık ki, Reicnstag’ın 1995 yılı haziran ayında, 100 bin metre gümüşi kumaş ve 90 kaya tırmanıcısının alın teriyle dev bir heykele dönüşmüş halini göremiyor.

Çift bu proje için Almanya’yı 1971 ile 1994 yılında 50 kez ziyaret ediyor, 350 milletvekili ile yüz yüze görüşüyor. O yıllarda 7 milyon dolara mal olan proje sadece iki hafta sürüyor ve 5 milyon kişi tarafından ziyaret ediliyor. Komünist Bulgaristan’da dünyaya gelen, Marksist bir eğitim gören Christo şöyle düşünüyor: “Bir proje kaya tırmanıcısı, kumaş imalatçısı, milletvekilleri, asker, avukat gibi çeşitli mesleklerden insanları ne kadar çok kapsarsa o kadar demokratik olur”.

FİNANSMAN NEREDEN?

Jeanne Claude ve Christo’nun dünyada ünlenmesini sağlayan iş ise Paris’teki Pont Neuf’un 1985 yılında 40 bin metre bal rengi kumaşla kaplanması. İki haftada 3 milyon ziyaretçi çeken projeyle ilgili ilginç bir anekdot var.

Dönemin Paris Belediye Başkanı Jacques Chirac karşı çıktığı projeyi bir yardımcısının imzalayacağı belgelerin arasına koymasıyla farkına varmadan imzalıyor. Proje iki ezeli rakibi Chirac ile Mitterrand’ı da karşı karşıya getiriyor. Oysa Chirac, Mitterrand kadar sanata düşkün bir isim. Ne garip ki çiftin hemen hemen tüm büyük projelerine sahip çıkan politikacılar olduğu gibi karşı çıkanlar da var. New York’ta Central Park’taki “Kapılar” projesi, 1981 yılında parklar sorumlusu Gordon Davis’in karşı çıkması üzerine ancak 2005 yılında hayata geçiyor.

Dönemin Belediye Başkanı Michael Bloomberg, parka turuncu perdelerin uçuştuğu 7 bin 503 çerçevenin yerleştirilmesini onaylıyor. Peki, bu milyon dolarlık dev projeler nasıl finanse ediliyor? İşin bu yanı oldukça ilginç. Her proje için Jeanne-Claude’in direktörü, Christo’nun ise maaşlı çalışanı olduğu bir şirket kuruluyor.

Finansman Christo’nun çizimlerinden, koleksiyonerler ve müzeler için yaptığı küçük modellerden geliyor. Christo hiçbir zaman kamu parası ya da kredi kabul etmemişti. Son projesi Paris’teki Zafer Takı’nın paketlenmesini göremeden gitti Christo giydirmeyi o kadar sevdiği bu dünyadan.