DRONE Sivil hayata dalış

İnsansız hava araçlarının temeli, İkinci Dünya Savaşı’nda pilotlardan kaynaklanan hataları minimuma indirmek için geliştirilen geribildirim teknolojisiyle atıldı. Zira belirlenen hedeflerin vurulması insansız uçaksavarlara verilen matematiksel formüllerle daha kolaydı. 2000’li yıllarda Amerikan ordusunun uzaktan kontrol edilebilen drone’ları kullanarak Pakistan’daki El Kaide hedeflerinin yanı sıra sivilleri de vurmasıyla askeri alanda yaygınlaştı. Pek çok ülke ordusu kendi cihazlarını üretmeye başladı. Hâlâ geliştirilmeye devam ediyorlar. Belki de, savunma sistemlerinin çoğunluğu yakın gelecekte dronelar'dan oluşacak. 2010 itibariyle Amerikan ordusundaki drone sayısının, ordunun tüm kapasitesinin yüzde 41’ine ulaşmış olması bu durumun en güçlü göstergesi.

Üstelik, öyle görünüyor ki bu aygıtlar artık uçmak için insan kumandasına da ihtiyaç duymayacak. GPS cihazının yerine kullanılan sensörler sayesinde istenilen noktaya uçabilmeleri mümkün hale geldi. Ekipmanlarında yer alan kamera ve görüntü yakalama sistemi sayesinde cihazın kendisi hem nerede olduğunu anlayabilecek, hem de bağımsız hareket edebilecek. Ve maliyetleri de daha düşük olacak. Durum şimdiden bilimkurgu filmlerini aratmayacak komplo teorilerine müsait. Drone’lar insana karşı gelir mi, insan drone’lara karşı savunmasız mı, tartışmaları başladı bile. 

Drone’lar, son zamanlarda farklı sanat dallarından eserlere de konu olmaya başladı. En yakın örneği yakında vizyona girecek Good Kill filmi. Filmde drone kumanda eden eski bir pilotun insan öldürmeye yabancılaşması konu alınıyor: “Afganistan’da sekiz Taliban üyesini öldürdüm, şimdi eve barbekü yapmaya gidiyorum!” Sonuçta bir tür joystick’le binlerce kilometre ötede insan öldürebilmekten söz ediyoruz. 2013’te Edinburgh’ta sahneye konulan tiyatro oyunu Grounded aynı konuyu işliyor. Ünlü rock grubu Muse da, Drones adını verdiği bir albüm çıkardı yakın zamanda. Grup üyelerinden Matt Bellammy, Predators: The CIA’s Drone War on Al Qaeda kitabını okuduktan sonra yazmış şarkıları. “Obama’yı eskiden severdim. Kitabı okuduktan sonra anladım ki, kahvaltısını ettikten sonra bir odada oturup ölüm kararları veriyormuş” diyor. 

GÜNLÜK YAŞAMA DAHİL OLUYOR

Drone’ları savaş alanından çıkarıp günlük hayata adapte eden ise boyutlarının küçülmesi ve maliyetinin düşmesi oldu. Bugün dört kanatlı, helikoptere benzer drone'lar, tarım, arama kurtarma, teslimat, yayın amacıyla ve keyif için kullanılabiliyor. Örneğin, bu yaz Amerika plajlarında cankurtaran olarak görev yapacaklar. Yine Amerika’da çiftçilerin ekinlerini kontrol edebilmeleri, ilaçlama ve gübreleme yapmaları için drone kullanımına izin verildi. Bu tür işleri onlarla yapmak öncelikle maliyeti düşürüyor. İnsanın kolaylıkla gözlemleyemeyeceği alanlara uçurulabiliyor, görüntü alıp dönebiliyor. Her geçen gün havada kalma süresi uzuyor. 

Tabii bu kolaylıklar bazı korsan kullanımları da beraberinde getiriyor. İngiltere’de bir adam maç sırasında izinsiz drone uçurup maçı kaydederek yayınlamaya çalıştığı için tutuklandı örneğin. Aynısını bir müziksever bir rock konserini kaydetmek için yapmaya kalkınca drone’un akıbeti nişancı basçının bira şişesine hedef olmaktı.

Yemen, Pakistan, Afganistan’da sivil ölümleri ve Paris’teki Charlie Hebdo katliamından hemen sonra havada görünen şüpheli drone’lara rağmen Avrupa durumun iyi tarafına bakıyor. Yine de tüm ülkeler drone konusunda pek de hemfikir değil. İspanya geçen yıl ticari olanlarının uçuşlarını yasakladı. Ancak İtalya’da 85 farklı okulda çocuklara drone uçurma dersi veriliyor. Fransa 2012’de ticari drone’ların uçuşunu bir yönetmelikle düzenledi, şimdi 1200’den fazla drone operatörü var ülkede. Bugünlerde AB, drone’larla ilgili yönetmelik oluşturulmasını konuşuyor. Sivil insansız uçuşların 2020 itibarı ile 17 milyar dolar getirisi olacağı, 2050’de de 150 bin kişilik istihdam sağlayacağı öngörülüyor. 

KİMLER NASIL KULLANIYOR?

•  Bordeaux’da şarap üreticileri üzümlerin kalitesini drone’larla ölçüyor ve zararlıları saptayıp müdahale ediyor. 
•  Fransa’da enerji devi GDF-Suez, yeraltındaki boruları ve inşaat alanlarını gözlemlemek için kullanıyor. 
•  Amazon, Google, DHL teslimat için kullanıyor. Dominos 2013’te pizza teslimatını drone’larla yapmayı denemişti. 
•  Nepal’deki büyük depremin ardından zararı ölçümlemek ve kurtulanları tespit etmek için kullanıldı.
•  Malta'da bir insani yardım grubu sahip oldukları iki drone'la Akdeniz’i geçerken batan teknelerdeki binlerce göçmeni kurtardıklarını söylüyor. Vanuatu’da hortum felaketinden sonra da arama kurtarma çalışmalarında kullanılmıştı. 
•  Afrika’da fil ve gergedanların peşine düşen kaçak avcıları yakalamak için kullanılıyor. 
•  Belçika ve Hollanda’da araştırmacılar ambulans drone’larını test ediyor. Özellikle kalp krizi geçirenlere elektroşok cihazı ulaştırmak üzere kullanacaklar.

•  İnternetten satın alabildiğiniz kişisel kullanıma uygun olan drone’lar üç bin lira civarında. 
•  Bataryayla çalışan ortalama drone’lar 20-25 dakika kadar uçabiliyor. Yeni geliştirilen benzinli modeller bir saate ulaşıyor. 
•  30 metreye kadar çıkabiliyor.