Devrimci öğretmenlerin savaşımı

Eğitimci, yazar Refet Özkan, 1931 Denizli-Honaz doğumlu olup Isparta-Gönen Köy Enstitüsü’nü 1948’de bitirir. Yine eğitimci, yazar Fakir Baykurt’la aynı dönem, aynı okulda okurlar. Okul yıllarında ve sonraki öğretmenlik yıllarında devrimci öğretmenlerin savaşımına öncülük ederler. Refet Özkan, Fakir ve Refet isimli kitabında, kendisinin ve arkadaşı Fakir Baykurt’un savaşımlarını anıları ve belgeleriyle gözler önüne serer. 1940’lardan günümüze değin eğitimimizdeki ilerlemeleri, gerilemeleri kayıt altına alır.

Fakir Baykurt’un yaşam öyküsünü ayrıntılarıyla anlatan Refet Özkan; çocukluğunu, okul yıllarını, öğretmenliğini, örgütçülüğünü, emekli olunca Almanya’da yaptığı çalışmalarını anılarla, mektuplarla, tanıklarla yansıtır. Böylelikle Köy Enstitüleri’nin kurucuları Hasan Âli Yücel ve İsmail Hakkı Tonguç’u çalışmalarıyla bir kez daha yüceltir.

İLİKLERİNE KADAR DEVRİMCİ OLMAK

Tonguç’un o yıllardaki şu sözleri kararlılıklarını ne güzel yansıtır: “…Kanımızı ve iliklerimizi isteyerek köyün içine akıtmadıkça kırk bin köyün kenarına münevver insanın mezar taşı dikilmedikçe, bu köyün sırlarını anlayamayız. Onunla kucak kucağa, nefes nefese gelmek lâzımdır…”

Fakir Baykurt ve Refet Özkan da diğer ülküdaşları bu yolda yürümeye yemin ederler. Eğitim alanında kendilerini yetiştirirken sanat olaylarını izleyip yazmayı da sürdürürler. Çalışmalarını imeceyle yürütürler. Yurdun her yerini gezip tanıyıp halkı yüceltmek gerektiğine inanırlar. Gazi Eğitim Enstitüsü’nde okuyup kendilerini geliştirirler.

Öğretmenlik yıllarında baskıcı düzene karşı örgütlenmek gerektiğini bilerek önce Köy Öğretmenleri Derneği’ni kurarlar, Gayret dergisini çıkarırlar. Türkiye Köy Öğretmen Dernekleri’nden, öğretmen örgütlenmesinde Türkiye Öğretmenler Sendikası’na (TÖS) giden yolda büyük uğraş verirler (08 Temmuz 1965). Fakir Baykurt, Genel Başkan seçilir. Bu savaşımda yanlarında İsmail Sefa Güner, Veli Demiröz, Talip Apaydın, Dursun Kut, Dursun Akçam, Hayrettin Uysal, Mehmet Başaran vb. adlar vardır.

“Devrim için eğitim” savaşımı zorludur. 8 Temmuz 1969’da Kayseri Alemdar Sineması’nda TÖDMF’nin TÖS’e devri yapılacağı sırada gericiler saldırıp öğretmenleri yakmaya çalışır. 10 Aralık 1969’da TÖS, öğretmenlere tüm yurtta boykot çağrısı yapar. 15-18 Aralık 1969’da yapılan boykot büyük ses getirir. Öğretmenin yalvarmayacağı, boyun eğmeyeceği, el açmayacağı, horlanmayacağı açıklanır. Tüm öğretmenler halkla yan yana, can cana bir savaşım içinde olmayı hedef seçer.

DİKENLERİN ARASINDAN ÇIKIP GELEN YAZAR

Devrimci öğretmenler bu savaşımlarından dolayı 12 Mart ve 12 Eylül darbelerinde çok acı çekerler. Özkan, anılarında cezaevi yıllarını belgelerle, mektuplarla yansıtır. Kendisi de Baykurt da genç emekli olurlar.

Fakir Baykurt, 12 Eylül darbesinde Almanya’dadır, yirmi yıl kalır ve orada 10 Ekim 1999’da pankreas kanserinden yaşamını yitirir. Almanya’daki yıllarında da oradaki işçilerimizin yaşantısını yansıtır öykülerinde, romanlarında. O, “dikenlerin arasından çıkıp gelen bir yazardır”. Gericileri bir gün yeneceğimize inanarak göçer dünyadan.

Refet Özkan, Fakir Baykurt’la dostluklarını, çalışmalarını, arkadaş çevresiyle birlikte, belgelerle ortaya koyarken devrimci öğretmen savaşımını ve onun sanat çalışmalarını da başarıyla yansıtır.

Fakir ve Refet Kitabı / Refet Özkan / Ege Reklam Basım Sanatları / 272 s. / 2020.