Çarpıcı iddia... Rusya Esad’ın görevi bırakmasını istemiş

Finlandiya’nın Nobel Barış Ödüllü eski Cumhurbaşkanı ve saygın arabulucu Martti Ahtisaari, Suriye’de çözüm için Rusya’nın 2012 başında Beşar Esad’ın görevi bırakmasını da içeren bir barış planı sunduğu ancak Batı’nın çabucak devrilecek diye düşünerek reddettiğini söyledi. Üç yıl öncesi perde arkası müzakerelerinde üst düzeyde arabuluculuk yapan Ahtisaari, Batılı güçlerin kaçırdıkları bu fırsat nedeniyle onbinlerce insanın hayatını yitirdiğini ve dünyanın 2. Dünya Savaşı sonrası en büyük sığınmacı krizinin ortaya çıktığını söyledi.

Öneri Rus temsilci Çurkin’den geldi

Irak, Kosova, Endonezya, Açe ve Namibya’da uluslararası çatışmaların çözümlenmesindeki rolü nedeniyle 2008’de Nobel Barış Ödülü’ne layık görülmüş olan ünlü siyaset adamı ve arabulucu, Suriye’ye dair bu çarpıcı iddiasını The Guardian’la söyleşisinde ortaya koydu. Ahtisaari, Nelson Mandela, Jimmy Carter ve Kofi Annan’dan oluşan ve “Yaşlılar” diye anılan barış ve insan haklarının öncüsü eski liderlerle birlikte Şubat 2012’de BM Güvenlik Konseyi’nin beş daimi üyesi olan ülkenin temsilcileriyle görüşmelerini gündeme taşıdı. Ahtisaari, en şaşırtıcı toplantısını Rusya’nın daimi temsilcisi Vitaly Çurkin’le yaptığını, Rus yetkilinin kendisine üç noktadan oluşan bir plan sunduğunu kaydetti. “Pek çok konuda anlaşmamız gerekmez ama samimiyetle konuşabiliriz” dediği Çurkin’in kendisine müdahale edep “Martti, lütfen otur ve ben sana ne yapmamız gerektiğini söyleyeceğim” dediğini anlatan Ahtisaari, şöyle devam etti: “Üç şey söyledi: Bir-Muhalefete silah vermemeliyiz. İki-Esad ve muhalefet arasında doğrudan diyalog sağlamalıyız. Üç-Esad’ın kenara çekilmesi için ince bir yol bulmalıyız.”

Çurkin, ne söylediği konusunda yorum yapmamayı seçip, Ahtisaari’yle “özel bir görüşme yaptığını” söylemekle yetindi.

Ahtisaari ise konuşmanın içeriğine dair kararlı göründü. “Hiç bir soru yok çünkü kendisine geri dönüp ikinci kez sordum” diyerek Rus temsilcinin Moskova’dan bir seyahatten dönüşü sonrası yeniden konuştuğunu ve Kremlin adına önerisini yinelediğine dair şüphesi olmadığını belirtti. 

‘Bir şey yapmaya gerek duymadılar’

Rus önerisine dair mesajı BM’deki Amerikalı, Britanyalı ve Fransız misyonlarına ilettiğini anlatan Finli arabulucu, şöyle dedi: “Hiçbir şey olmadı çünkü bence hepsi, ve bir çok diğerleri Esad’ın birkaç hafta sonra iktidardan düşürüleceğine ikna olmuşlardı ve bir şey yapmaya gerek duymuyorlardı.” 

‘Kofi Annan arabulucuk istemedi, zorladılar’

Ahtisaari hala New York’tayken, Kofi Annan BM ve Arap Birliği adına ortak Suriye temsilciliğini üstlenmişti. Ahtisaari ise “Kofi özel temsilci olarak görevi üstlenmeye zorlandı. Zorlandı diyorum çünkü Buna hevesli olduğunu düşünmüyorum. Çok kısa sürede kimsenin hiçbir şeyi deteklemediğini görmüştü.”

Annan Haziran 2012’de Cenevre’deki müzakerelere başkanlık ettiğinde, rejim ve muhalefetin ortak rızasına dayalı bir geçiş hükümeti oluşturulması planında uzlaşılmıştı. Ancak kısa sürede Esad’ın istifası tartışmaları yüzünden plan çökmıştı. Annan bir aydan kısa süre içinde istifasını sunmuş ve o günden bu yana tüm barış girişimleri Esad’ın kaderine bağlanmıştı.

Yarımağızla şaşkınlık

Geçen hafta ise Britanya Dışişleri Bakanı Philip Hammond bir barış anlaşmasının parçası olarak Esad’ın altı aylık geçiş süreci boyunca görevde kalabileceğine işaret ederken, bir süredir Esad’lı geçiş süreci tartışmaları da canlanmış durumda.

Ahtisaari’nin iddialarının sorulduğu Britanya Dışişleri Bakanlığı’nın eski yetkilisi ve bugün IISS’nin Ortadoğu bölümü direktörü Sir John Jenkins, Rusya’nın Esad’ın kaderinin masaya getirilmesine itiraz ettiğini anımsarken, “Bence genel hissiyat Esad’ın verilmeyeceğiydi. Fakat bunun Rusların -eğer samimiyse ve daha çabuk gidecekse-önerisini görmezden gelinmesini getirdiğini bilmiyorum” yorumunu yaptı. “O zaman Batı Esad’ın gitmesine odaklanmıştı” diyen bir Batılı diplomat, “Rusya devamlı meselenin Esad olmadığını belirtti. Fakat eğer günlümüz buna takılabilmiş olsaydı onlar Esad hakkında görüşmeye istekliydiler” vurgusu yaptı. Yine de aynı diplomat ABD, Britanya ve Fransa’nın o zaman böylesi bir stratejiyi reddettiklerinden şüphe edeceğini ekledi.

Ahtisaari ise tartışmaların yaşandığı New York ziyareti sırasında Suriye’de ölü sayısının 7500 civarında olduğunu belirterek ekledi: “Bunun olmasını engellememiz gerekirdi çünkü bu bile bile bir felaket, Avrupa’daki ülkelerimize bu sığınmacıların akını. Bu yoksul insanlara iyi bakmamız dışında bir başka seçenek göremiyorum. Kendi sebep olduğumuz faturaları ödüyoruz.”