Çağatay Yaşmut: 'Polisiye, toplumcu gerçekçi romanın görevini üstleniyor’

- Bu bağlamda; ensest, töre cinayeti, travmalar, uyuşturucu, çürümüş değerler, dejenere bir dip kitlenin hezeyanlarının hele ki enkaz haline getirdiği kadınlara faturasını işlediğiniz, üç cinayet öyküsünden oluşan Benim Canım Ailem’in toplumsal arka planını açar mısınız?

Toplumdan kopuk, cinayeti sadece bir bilmece, bir mantık oyunu gibi gören polisiye anlatılar tasarlamak artık çok gerilerde kaldı. Günümüzde polisiye yazarları topluma sert eleştiriler getiriyorlar, deyim yerindeyse toplumun ipliğini pazara çıkarmayı görev ediniyorlar. Adeta toplumsal bir rapor sunuyorlar, değer yargılarından tutun da normlara kadar birçok meseleyle hesaplaşıyorlar. Bugün, polisiye roman bir anlamda toplumcu gerçekçi romanın görevini üstleniyor. Ben de yapıtlarımda ülkemin toplumsal gerçeklerinden kopmamaya özen gösteriyorum.

ÖYKÜNÜN KIYILARINDA TOPLUMSALIN PEŞİNDE

Söylediğiniz gibi; sosyal artalanda en sık ön plana çıkan temalar ensest, töre, travmalar, yozlaşmışlık, ahlaksızlık, cehalet, dinsel sömürü, para hırsı, etik değerlerin yitirilmesi, kopuk aile bağları, şiddet, cinayet, empati yoksunluğu, sebepsiz işten çıkarmalar, kayırmacılık, suçluların sokaklara salınması, aldatma, sevgisizlik, yabancılaşma, can sıkıntısı, vahşi bireysellik... Tüm bu toplumsal meseleleri tek bir romanda irdelemem imkansız. Halbuki öyküler bu sorunların bir çoğuna değinebilme olanağı tanıyor. Bu yüzden öykünün kıyılarında dolaşmayı seviyorum.

- Karakter çeşitliliğini kurarken ne tür bir yapıyı tercih ettiniz?

Genelde hikâye ve romanlarımda çok karakterli bir kurgu yapısını tercih ediyorum. Benim Canım Ailem’de de toplumun farklı kesimlerinden sıradan insanların hikayelerine ve yaşamlarına temas etmeye çalıştım. İnsan doğasının karanlık bir tarafı olduğuna, belli koşulların ortaya çıkması halinde herkesin şiddete başvurabileceğine hatta cinayet işleyebileceğine inanıyorum. İnsanın bu karanlık tarafı eğer psikopat değilse maalesef çevrenin, toplumun, ailenin, kapitalist sistemin dayattığı aşırı hırsların, aç gözlülüğün, aç kalma korkusunun neticesinde ortaya çıkıyor.

‘‘CİNAYETLERİ VAHŞİCE İŞLETİRKEN KEYİF ALDIM, ÇÜNKÜ...’

Bugün her yerde ama özellikle kırsal kesimde yaşanan ensestin o masum küçük kızları ne hale getirdiğini, tüm yaşamları boyunca travma yaşadıklarını biliyoruz. On üç, on dört yaşlarında meta gözüyle bakılan, aile fertleri tarafından cinsel istismara uğrayan, hamile kalan, zorla evlendirilip hayatları ellerinden alınan, enkaz haline getirilen o zavallı kızları düşündükçe, örneğin ilk öykümdeki cinayetleri vahşice işletirken itiraf ediyorum, çok büyük keyif aldım.

- Başkomiser Galip, umutsuzluk konusundaki düşüncelerinden milim geri adım atmış değil. Derin bir adam değil tamam ama yüzeysel de değil. Psikolojiye kafasını sadece işinde yeterince yoruyor dense yeri. Böyle denilebilir mi?

Romanlarda ete kemiğe bürünmüş, biraz maço, biraz duygusal, biraz depresif bir adam karşımıza çıkıyor. Doğrudur; Galip sıradan, pek derinliği olmayan, basit bir insan; biraz maço biraz fazlaca düz bir adam. Üstelik maalesef, geçmişinden gizemli sırlar da getirmiyor. Galip sıradan cinayetlerin sıradan polisi. Ama öte yandan sürekli gelişiyor en azından duygusal olarak. Bu gelişimi de biz romanlarda takip edebiliyoruz. Çünkü Galip’in gelişimine benzer bir o gelişimi ben de gösteriyorum. Daha doğrusu inşallah gösteriyorumdur.

BAŞKOMİSER GALİP’İN FARKI!

Galip, mesleğinden ötürü, yaşam ve ölüm arasında süratli gidiş gelişler yaşıyor. Belki de onu diğer roman kahramanlarından ayıran en keskin özellik onun artık bir parçası halini almış olan mesleki deformasyon. Başkomiser, Emniyet Genel Müdürlüğü'nde rütbesi Komiser ile Emniyet Amiri arasında olan polis, başka deyişle o günün sonunda bir devlet memuru. Özel dedektif değil. İçinden gelmese de, bundan hiç hoşlanmasa da onun izlemesi gereken bir dolu prosedür var. Arada sırada raydan çıkıyor elbet, bu da Galip’in farkı.

‘HEPİMİZİN TEKİNSİZ TARAFLARI VAR’

- Memleketin dokusundan köklenen kırsal kafadan cinayetler, kentsel kafadan cinayetlerle kafa kafaya tokuşuyor, iç içe geçiyor. Katiller hedef şaşırtmaca şeklinde hareket ederek silahın yanı sıra ve dışında daha az aşina yöntemlerle öldürüyorlar kurbanlarını; boyuna iğne, göze sprey...

Ben her birimizin eğitim düzeyimiz, ait olduğumuz toplumsal sınıfımız, toplumsal konumumuz, toplumda üstlendiğimiz rollerimiz ne olursa olsun karanlık, tekinsiz taraflarımız olduğunu ve bu karanlığın her birimize diğer tüm insanlardan bazen kendi kendisinden bile saklayarak cinayetler kurgulattığını iddia ediyorum.

Bakıyorsunuz bir hasta yakını doktora şiddet uyguluyor, bu durumu o kişinin cahilliğine, öfke kontrolünden yoksunluğuna bağlıyorsunuz ama başka bir gün iki doktor kavga ediyor, biri diğerini öldürüyor. Hani nerede eğitim, nerede bilinç, nerede öfke kontrolü? Öyle ki, tıpkı bu öykülerimde olduğu gibi kırsalda da, kentin göbeğinde de cinayetler kafa kafaya tokuşabiliyor.

Genelde romanlarımda sert ve kanlı cinayetler kurgulamamaya dikkat ederim. Gazetelerin üçüncü sayfaları bu görevi fazlasıyla üstlenmiş durumda zaten. Hikâyelerimde ön plana çıkarmayı önemsediğim; cinayetlerin nasıl işlendiğinden çok, soruşturma sürecinin gerçekçi ve mantıklı bir şekilde devam etmesi, katilin kesin kanıtlara dayanarak yakalanıp adalete teslim edilmesidir.

Fakat kitabın ilk öyküsünde yaptığım gibi, istisnai durumlarda vahşice öldürme yöntemlerini kullanarak hiç değilse o çaresiz, hayatları ellerinden alınan kadınların intikamını bir nebze de olsa almak istiyorum ve anlatılarımdaki cinayetleri farklı bir tonda kurguluyorum.

Benim Canım Ailem - Başkomiser Galip Hikâyeleri / Maceraperest Kitaplar / 248 s.