Büyük İskender zehirlenmiş mi?

Şayet kral zehirlendiyse, semptomlar Yunanlılar tarafından genelde kusturucu ilaç olarak kullanılan zehirli ak çöpleme (Veratrum album) bitkisinin belirtilerine benziyor. Büyük İskender büyük bir içki ziyafetinden sonra aniden ateşlenmişti. Birkaç gün içinde yükselen ateş onu iyice zayıflatmış ve sonunda ölüme götürmüştü.

Otuz üç yaşındaki kral ölmeden önce ayrıca karın ağrısı çekmiş, kusma nöbetleri geçirmiş ve hatta halüsinasyonlar bile görmüş. Onu neyin öldürdüğüyle ilgili sayısız hipotez var. Bunlar alkol zehirlenmesinden, tifo ve sıtmaya kadar uzanıyor diyor Otaga Üniversitesi'nden Leo Schep. Fakat diğer bir tahmin de en az iki bin yıldır akıllı kurcalamakta: Büyük İskender zehirlenmiş olabilir. Bazı kaynaklarda kralın bir kadeh şaraptan sonra bağırsaklarına giren sancı yüzünden çığlık çığlığa bağırdığından söz ediliyor. Ve bundan sonra herşey kötüye gitmiş. Bu teori doğru olabilir, nitekim o tarihlerde Büyük İskender'in yeterince düşmanı vardı. Peki kralı öldüren gerçekten de zehirdiyse bu hangi zehirdi? Ceset olmadan bunu hiçbir zaman kesin olarak açıklamayız. Bu yüzden ancak semptomlara bakarak olası ölüm nedenine varabiliriz diyor Schep. Çünkü İskender'in ne mezarı ne de bedeni hiçbir zaman bulunamamıştır. Schep ve arkadaşları araştırma çerçevesinde sistematik olarak zehirlenme senaryosunu kontrol etmişler. Bunun için bilinen semptomların hangi zehirle ortaya çıktığını ve hangi bitkilerin İskender'in yaşadığı çevrede bulunduğunu araştırmışlar. İncelenen kimyasal ve botanik zehirlerden anlaşıldığı üzere ak çöpleme bitkisindeki alkaloidler İskender'i on iki gün içinde öldürecek ve bilinen semptomları ortaya çıkaracak nitelikte. Çünkü striknin veya arsenik çok daha hızlı etkir ve hastalık bu kadar uzun sürmezdi. Oysa ak çöplemenin zehiri hemen karın ağrısına neden olur ve bunu ise bulantı ve kusma takip eder. Bu ilk aşamadan sonra zehrin etkisi sinirlere geçer.

Alkaloid sinir hücrelerindeki önemli iyon kanallarını bloke ederek, kasların zayıflamasına en sonunda da felce neden olur. Kalp kasları da etkilendiğinden, kalp atışları yavaşlar ve kan basıncı önemli ölçüde düşer. Büyük İskender'de de bunlara çok benzer belirtiler çıkmış. Ayrıca ölüme kadar geçen uzun süreç de bu tabloya uyuyor. Tüm bunların dışında bu bitki zehrinin verilmesi de daha kolay. Ak çöpleme antik çağlarda Yunanlılarda çok bilinen bir ottu. Hatta çok inceltilmiş ve fermente edilmiş özü kusturucu ilaç olarak olarak kullanılıyordu. Zehir buruk şarapta çözülerek fermente olmuş olabilir. Suçu işleyenin bunu Büyük İskender'in sofra şarabıyla karıştırması da hiç zor olmamıştır diyor araştırmacılar. Konuyla ilgili araştırma Clinical Toxicology dergisinde yayımlandı.