Bugün, mübadelenin, vatansız kalanların günü

30 Ocak 1923 tarihinde Türkiye ile Yunanistan arasında imzalanan, “Ahali Mübadelesi” anlaşmasının yapıldığı bugün ‘mübadelenin 96. yılı... Mübadele dünya tarihinde bir kez yaşanmış. Savaşlar ve zorunlu göçler aynı kategoride değil, dolayısıyla ne kadar çok film çekilirse çekilsin yine de az. Yunanlılar 80-90 yıldır yaşadıklarını unutmamak için üretiyor. Biz son 10-15 yıldır bu konuda gayret gösteriyoruz. 500 bin Türk mübadil 1923-1924 yılları arasında evlerini, bahçelerini, sokaklarını, komşularını, sevgililerini, mezarlarını kısacası hayatlarını bırakıp, apar topar sandallara, gemilere binip, hiç tanımadıkları yerlere yerleştirilmişler. 1. kuşak, çocuklarına yani 2. kuşağa anlatmamış, ama 3. ve 4. kuşak yazıyor, çiziyor ve filmlerini, belgesellerini çekiyor. Mübadeleyi anlatmak için gayret gösterenlerden biri de yapımcı, yönetmen Nurdan Tümbek Tekeoğlu, yeni bir mübadele filmi çekme aşamasında. Birçok filmin yapımcılığını üstlenen Tekeoğlu “İki Yaka Yarım Aşk” adlı kısa filmde ilk kez yönetmen koltuğuna oturdu. Bu son projesi ise yaklaşık 90 dakikalık canlandırmalı belgesel film olacak. Gerçek bir yaşam öyküsünün anlatılacağı belgeselde Giritli parçalanmış bir ailenin yaşadıklarına tanıklık edeceğiz. Giritli mübadil Kademi Hanım’ın yaşamöyküsünün anlatılacağı filmin çekimleri Girit, İzmir Eşrefpaşa ve Mersin Tarsus’ta yapılacak.

Tekeoğlu, “Mübadele ile ilgili ilk kısa filmim ‘İki Yaka Yarım Aşk’ Türkiye’nin dört bir yanından ilgi gördü. Birçok mübadele derneği filmi farklı illerde göstermek istedi. Adana, Mersin ve Silifke’deki gösterimleri sonrasında belgesele konu olan Kademi Hanım’ın hikâyesini İhsaniye Melemez Girit Kültürünü Yaşatma ve Dayanışma Derneği Başkanı Cahit Arseven’den dinledim. Mersin’de bir dost masasında sohbet sırasında ortaya çıktı. Daha sonra filmimin Bodrum’da Oasis’te gösterimi sonrasında Bodrum Girit ve Yunanistan Göçmenleri Derneği Başkanı Zehra Levent Denizaslanı beni yüreklendirdi ve beni Giritliler Federasyonu Başkanı Yunus Çengel ile bir yemekte buluşturdu ve Federasyon Başkanı da en ilginç hikâyeler kategorisinde Kademi Hanım’ın mübadele sırasında yaşadıklarını anlatınca içimden bunu çekmeliyim dedim. Zira bir kadının ızdırabını, vicdan muhasebesini anlatan üzücü bir hikâye bu. Daha sonra da İzmir Eşrefpaşa’da Eşrefpaşa Giritliler Derneği Başkanı ve Giritliler Federasyonu İzmir İl Temsilcisi Zafer Güzelkasap kanalıyla araştırma çalışmalarımız oldu ve onlar da bize destek verdiler. Özetle bana hepsi bu belgeseli çek dediler. Ben de yola çıktım. Beni projemde 5 Girit Mübadilleri Derneği’nin desteklemesi benim için ayrı motive edici bir unsur oldu. Burada bu derneklerin tamamını zikretmek isterim: Giritliler Federasyonu, Bodrum Girit ve Yunanistan Göçmenleri Derneği, İhsaniye Melemez Girit Kültürünü Yaşatma ve Dayanışma Derneği, Mudanya Lozan Mübadilleri Derneği Başkanı Hüseyin Türker, Eşrefpaşa Giritliler Derneği Başkanı ve Giritliler Federasyonu İzmir İl Temsilcisi Zafer Güzelkasap” diyor.

Kademi Hanım...

Filmin konusuna fazla değinmek istemediğini söyleyen Tekeoğlu, “Mübadele sırasında kayığa ve gemiye binme telaşı içerisinde ailesi ikiye bölünen ve en sevdiklerini Girit’te limanda bırakmak zorunda kalan Kademi Hanım’ın yaşamöyküsü” diyor.

Üçüncü kuşak mübadil olan Tekeoğlu, ilk filminin düşündüğünden fazla ilgi görmesi karşısında duygusal anlar yaşamış ve bu duygu seli kendisini ilginç hikâyeler dinlediği Giritli mübadil bir ailenin hayatına dair bir belgesel çekmeye itmiş. En çok gurur duyduğu konunun ise Türk mübadillerin öyküsünü dünyaya anlatmak olduğunun da altını çizen Tekeoğlu için yolculuk deyim yerindeyse tam gaz devam ediyor.

‘İki Yaka Yarım Aşk’ Kısa Film Festivali’nde

“İki Yaka Yarım Aşk”ın Selanik’te de gösterilmesini çok istediğini söyleyen Tekeoğlu, 4. Kısa Film Festivali kapsamında 28 Şubat’ta Kadıköy’de Barış Manço Kültür Merkezi’nde Selda Alkor’un katılımı ile saat 16.00’da gösterilecek ve sonrasında bir mübadele sohbeti olacak.
Tekeoğlu, “Özetleyecek olursak, demek ki hızımı alamamışım. Girit mübadilleri kültürlerini yaşatmak için olağanüstü çaba harcıyorlar. Belki bu da beni etkilemiş olabilir. Biz sanat ile uğraşan insanlar her şeyden etkileniyoruz biliyorsunuz. Duygu ve hayal dünyamız çok zengin. İnşallah verimli bir çalışma yapacağız” diyor.