Black Friday'e karşı Satın Almama Günü: Tüketim kültürü nasıl protesto ediliyor?

Bugün pek çok şirketin indirimlerle tüketicileri çekmeye çalıştığı Black Friday (Kara Cuma).

Buna karşın, bu tüketim çılgınlığından rahatsız olanların başlattığı Satın Almama Günü de bugün.

1992'de Kanadalı sanatçı Ted Dave tarafından ortaya atılan Satın Almama Günü önerisi, Vancouver kentindeki Adbusters dergisi tarafından desteklenerek yayıldı.

Kâr amacı gütmeyen ve vakıf olarak faaliyet gösteren bu antikapitalist dergi, 2011'deki Occupy Wall Street (Wall Street'i işgal et) eylemlerini de örgütlemişti.

1997'den beri Satın Almama Günü, Black Friday ile aynı gün olarak belirlendi. Bunun nedeni ise tüketim kültürünün en popüler gününde insanları tüketim çılgınlığından alıkoymak ve böylesi bir tüketimin toplumlarımız ve gezegenimiz üzerindeki etkilerini düşünmeye sevk etmek.

ABD'de bugüne kadar düzenlenen Satın Almama Günü protestoları arasında toplu kredi kartı kesme, alışveriş arabalarına tüketim karşıtı afişler asma, alışveriş merkezlerinde zombi yürüyüşleri yapma veya belli mağazalara topluca girerek boş alışveriş arabalarıyla reyonlar arasında zincir şeklinde ağır ağır ilerleyerek mağazayı felç etmek gibi eylemler bulunuyor.

Bu yılki Satın Almama Günü için internet sitesinden bir çağrı yapan Adbusters, koronavirüs salgınının kapitalist sistemdeki eşitsizlikleri ifşa ettiğini, yoksulların bu dönemde hayatta kalma mücadelesi verirken zenginlerin servetlerini artırdığını, günümüzde hiç olmadığı kadar güçlenen şirketlere karşı yapılması gereken şeyin onları gelirlerinden olduğunu yazdı ve ekledi:

"Parazit şirketlerin alın terinizle kazandığınız paranızı sömürmesine izin vermeyin.

"Totaliter, insanlık dışı kapitalizmin simgelerinden olan Amazon ve benzerlerinin yerel mağazalarımızı yok etmesine, televizyonlardan tuvalet kağıdına kadar her şeyi alabileceğimiz tek yer olmasına izin vermeyin."

Bir Amerikan geleneği olan Black Friday, 2010'a kadar İngiltere'de, 2015'e kadar da Türkiye'de bilinen bir gün değildi.

Black Friday'in yayılmasıyla birlikte bu protesto günü de ABD'nin dışına çıktı.

İngiltere'de festival

İngiltere'nin Bradford kentinde 2016'dan bu yana Satın Almama Günü Festivali düzenleniyor.

Festival kapsamında müziğin yanı sıra tamir ve yeniden kullanım atölyeleri yapılıyor, ihtiyacı olanlara ücretsiz dikiş makinası kullandırılıyor, Katolik kiliselerindekilere benzer bir şekilde kurulan günah çıkarma kabinlerinde insanlar yapmaktan pişmanlık duydukları alışverişleri itiraf ediyor.

İngiltere'de maaşların en düşük olduğu 5., yoksulluğun en yaygın olduğu 13. kenti olan Bradford'da düzenlenen festival bu yıl koronavirüs nedeniyle yapılamasa da internet üzerinden bazı atölyeler düzenlemeye devam etti.

Festival fikrini ilk ortaya atan Deb Collett Black Friday için "Bu bir saçmalık" diyor.

Independent'a konuşan Collett "Yılın bu dönemlerinde bu tüketim çılgınlığından kaçınmak için çaba sarf etmeniz gerekiyor" diyor ve ekliyor:

"Telefonunuza veya gazetelere baktığınız anda size bir şey satın almanızı söyleyen bildirimlerle karşılaşıyorsunuz.

"Bu hem baskıcı, hem de dışlayıcı, çünkü Bradford gibi yoksul bir kentte insanların istedikleri şeyleri alacak parası yok.

"İnsanların bir şeyler satın almaya ihtiyaç duymasını anlıyoruz. Ama onu da gidip yerel mağazalardan alabilir, Amazon yerine onları destekleyebilirsiniz.

"Amazon gibi şirketlerin neden özel bir güne ihtiyacı var ki? Bizi zaten yılın 365 günü bir şeyler almaya zorlamaya çalışıyorlar."

İlerici Enternasyonal: Black Friday'de Amazon'a girmeyin

Satın Almama Günü'nde Amazon'a yönelik bir diğer eleştiri de Noam Chomsky ve Bernie Sanders'ın üyesi olduğu İlerici Enternasyonal'den geldi.

Kurucuları arasında Türkiye'den Ece Temelkuran ve Ertuğrul Kürkçü'nün bulunduğu örgüt Amazon depo çalışanları, iklim aktivistleri ve toplumsal hareketlerle birlikte dünya çapında Amazon'a karşı bir kampanya başlattıklarını duyurdu.

https://twitter.com/ProgIntl/status/1331974742924959755

Amazon'un kurucusu Jeff Bezos'un koronavirüs döneminde zenginleşmesine dikkat çeken İlerici Enternasyonal, "Jeff Bezos bugün tüm Amazon çalışanlarına 105 bin dolar ödese, serveti koronavirüs salgını başladığındaki miktarına ancak geriler" ifadelerini kullandı.

Öte yandan Satın Almama Günü'nü çok pasif bir öneri olmakla eleştirenler de var.

Bu alanda kampanya yürütenlerin bir kısmı, 24 saat boyunca hiçbir şey almamaktansa tüketim tercihlerini daha bilinçli bir şekilde yapmanın, etik değerlere önem veren tedarik zincirleri olan mağazaları tercih etmenin daha önemli olduğunu söylüyor.