Biri diğerinden daha iyi değil ama farklılar

Kabil Uluslararası Hamit Karzai Havaalanına yapılan saldırı sonrası ülkede egemenliği ele geçiren Taliban ile IŞİD arasındaki ilişkiler de yeniden gündeme geldi. Amaç birliği içinde görülseler de, aşırılıkçı Sünni gruplar olsalar da iki örgüt aslında birbirlerinin uzun zamandır rakibi durumundalar. 

IŞİD Taliban’ın koruması ya da göz yummasıyla Afganistan’a taşındığında içinden kendilerini IŞİD Horasan olarak adlandırılan grup ortaya çıktı. Bu grup genellikle IŞİD'in Afgan kolu olarak biliniyor. Taliban’dan şu ya da bu şekilde memnun olmayan aşırılıkçı unsurların da IŞİD Horasan’a katılmasıyla ciddi bir güce kavuşan örgüt uzun zamandır Afganistan'da önemli bir güç olmayı sürdürdü. 

Taliban hakkında iyi kötü bilgilere sahibiz. Ama IŞİD-H uzun zamandan beri Afganistan'da olmasına rağmen hakkında bilinenler fazla değil. Savaşçıları ile liderlerinin Afgan olmamalarından ötürü Afganistanlıların "yabancı" olarak tanımladıkları örgüt incelenmeye değer.   

NEDİR BU IŞİD-H?

IŞİD'in Afganistan'da da Pakistan'da da ciddi bir desteği olduğu biliniyor. IŞİD, Afganistan'ın Horasan eyaletinde Taliban içerisindeki çatışmaların da bir sonucu olarak 2015'te Taliban'dan kaçanların yanı sıra bağımsız cihatçıların da içinde yer aldığı bir şube açmıştı. Hem bölgenin adı, hem de Taliban tarafaından öldürülen bir liderlerinin soyadı olması nedeniyle bu şube IŞİD Horasan olarak biliniyor. Liderliğini Pakistan Taliban hareketinin eski lideri Hafız Said Han'ın yaptığı IŞİD-H'ye  Afganistan'ın Nuristan, Kunar, Kandahar, Khost, Ghazni, Wardak, Helmand, Kunduz, Logar ile Nangarhar illerinden, ayrıca  Pakistan'ın Bajaur , Orakzai, Kurram, Hayber ve Veziristan bölgelerinden çok sayıda cihatçının katıldığı biliniyor. Taliban’ın o dönemdeki lideri Molla Ahtar Muhammed Mansur’un, Taliban militanlarını bünyesine almaması için IŞİD H’ye mektup yazdığı ancak mektubun dikkate alınmaması üzerine Taliban ile IŞİD H’’nin 2015’de çok kanlı bir çatışma yaşadıkları da biliniyor.

IŞİD Horasan'a Pakistan'daki Lashkar-e-Janjawi Alami, Cund Allah, Lashkar-e-Islam gibi mezhepçi grupların destek vermesi hayli önemlidir. Bu grupların desteğiyle, lojistik, istihbarat alanlarında çok rahat hareket etme şansına sahip oldu örgüt.  IŞİD H'nin bilinen ilk saldırısı 18 Nisan 2015'te  Nangarhar eyaletinin başkenti Celalabad'da gerçekleştirdiği saldırıdır. Bir bankada maaş kuyruğunda bekleyenlere yönelik bu eylemde 33 kişi ölmüştü. Bu katliamın öneminin kendisi gibi kanlı bir örgüt olan Taliban'ın eylemlilikteki tekelini kırmaktı denir IŞİD -H için. Toprak kaybetmekten, savaşçılarının kendisini bırakmaktan korkan Taliban tüm çabalarına karşın IŞİD H'yi durduramadı. Örgüt, Celalabad saldırısından sonra Kabil'de, Pakistan'ın Peşaver eyaletinde toplu cinayetler işlemeyi sürdürdü.  

İDEOLOJİSİ NEDİR?

Kesinlikle mezhepçi bir anlayışı var. Bu nedenle azınlıklara ama özellikle Hazara Şii'lerine karşı dinmez bir kin besliyor. Kasım 2015'te Gazne ilinin Gilan ilçesinde ikisi kadın, biri çocuk yedi Hazara Şii'sini kaçırarak öldürmüştü.  23 Temmuz 2016'da Kabil'deki De Mazang Meydanı'ndaki Hazara topluluğuna yapılan çifte intihar saldırısında da 80'den fazla kişiyi katlemişti. Örgütün o dönemdeki lideri Ebu Ömer Horasani eylemin gerekçesini Afgan Şiilerinin Suriye'de Beşar Esad yönetimine destek vermesi olarak açıklamıştı. Aralık 2017'nin sonlarında Kabil'deki Şii Kültür Merkezi'ne düzenlenen intihar saldırısında da yaklaşık 40 kişi öldü. Bu saldırının da gerekçesi aynıydı. Aynı yılın Ekim ayının başlarında, IŞİD-H mensupları Kabil'deki Dashti Barchi'nin batı bölgesinde bulunan Şii İmam Zaman Camii'ni de hedef aldı, saldırıda 30 Hazara Şii mensubu hayatını kaybetti. 22 Mart 2018'de de  Şiilerin Nevruz törenlerine de saldırdı örgüt, 30 kişiyi katletti.  2018 Ağustos ayında, Paktia eyaletindeki Gardez kasabasının  Havace Hassan semtindeki Sahib al-Zaman Camii'ne bir saldırı düzenledi, çoğu Şii 25'ten fazla kişiyi öldürdü. 2019 yılında örgüt kendi içinde tasfiyeler, örgütten ayrılmalar gibi sorunlar yaşasa da 17 Ağustos'ta Kabil'in Şii mahallesinde bir düğün salonunu hedef aldı, 63 kişiyi öldürdü. 

EN BEŞ LİDERİ ÖLDÜRÜLDÜ

2015 yılında kuruluşundan bu yana grup, en az beş liderini hükümet güçleri ile Taliban saldırılarında kaybetti. Örgütün Taliban'la nüfuz mücadelesinin ilk yıllarında Hafız Said Han, Saad Amarti, Abdul Rauf Khadem, Gül Zaman gibi üst düzey liderlerinden birçoğu öldürüldü. Ancak şaşırtıcı bir şekilde, bu kayıplar örgütün operasyonları üzerinde önemli bir etki yapmadı. Özellikle Afganistan'daki savaşçıları, yerli, yabancı cihadçıların karışımı durumunda olan örgütün liderlerinin  çoğu, Afganistan'lı Şeyh Abdul Wahhab Logari hariç, özellikle Pakistan kökenli yabancı uyruklulardır. Logari'nin Nisan 2017'de ölümüyle Selefi cihatçılığın  teorisyenlerinden olarak kabul edilen Logari'nin yerine, tamamı Pakistanlı olan sıarasaıyla Abu Said Bagouri, Saad Irhabi (diğer adıyla Abu Syed Orakzai),  Islam Farooqi (diğer adıyla Abdullah Orakzai) gibi liderler yönetimi ele aldı. Logari'nin ölümünün ardından 2017'deki duruma benzer şekilde örgüt, Nisan 2020'de İslam Farooqi'nin tutuklanmasıyla yeniden bir liderlik kriziyle karşı karşıya kaldı.

UYUŞTURUCUYA KARŞI

Örgütün Taliban'la savaşmasının nedenlerinden biri de uyuşturucu satışını İslami olarak görmemesi. Bu nedenle afyon üretimine de karşı. Nisan 2017’de IŞİD-H kuzey Afganistan'da afyon satışı yapan üç Taliban üyesini katletmişti. BU çatışmada 22 kişi yaşamını yitirmişti. 2018 yazında Taliban IŞİD-H’yi Cevizcan eyaletinden temizlemeyi başardı. 2020’de Taliban ABD ile dolaylı barış görüşmeleri yaptığında Taliban IŞİD dahil diğer gruplarla savaşacağı sözünü vermişti. Bu nedenle önemli bir IŞİD -H lideri olan Ebu Ömer Horasani'yi öldürmüştü. Nisan 2020'den bu yana örgütün mevcut liderleri olarak iki isim ortaya çıktı: Şeyh Muti' Allah Kamwal ile Shihab Al-Muhajir. Afgan istihbarat teşkilatları, Al-Muhajir'in şu anki lider olduğuna inanıyor. 

Bu iki örgütün biri diğerinden daha iyi değil. Şimdi meşruiyet kaygısındaki Taliban'ı şirin göstermek isteyenler IŞİD H'nin eylemlerini buna gerekçe yapabilirler. Bu elbette büyük yanılgı olur. Unutmayalım ki, Taliban da mezhepçi, eli kanlı bir örgüttü.