Beyin hasarı olarak da bilinen Serebral Palsi nedir? Tedavisi var mıdır?

Serebral palsi (SP), erken fetal dönem ile beş yaş arasında meydana gelen beyin felci sonucu oluşan ve insan vücudundaki kasların hareketlerini, tonusunu veya vücudun duruşunu etkileyen bir grup fiziksel engel durumuna verilen isimdir.

Çoğunlukla doğumdan önce olmak üzere olgunlaşmamış beynin gelişmesi sırasında meydana gelen hasardan kaynaklanır. Bu sebeple Serebral Palsi’nin belirti ve semptomları bebeklikte veya okul öncesi yıllarda ortaya çıkar.

Genel olarak hareket bozukluklarına ve bunlarla ilgili anormal reflekslere, uzuvların ve gövdenin gevşekliğine veya sertliğine, anormal pozisyonda durmaya, istemsiz hareketlere, kararsız yürümeye veya bunların genel bir birleşimine neden olur. 

Serebral Palsi geçiren bireyler, yutma problemleri yaşayabilir ve göz kaslarındaki dengesizlik nedeniyle gözlerini aynı nesneye doğru odaklamakta güçlük çekebilir. Serebral Palsi’nin günlük faaliyetler üzerindeki etkisi bireyden bireye farklılıklar gösterebilir. Bazı vakalarda bireyin normal yürümesi mümkünken, bazı vakalarda yardım gerekli olabilir. Bazı bireylerde normal veya normale yakın zihinsel gelişim gözlemlenirken, bazılarında ise zihinsel engellerin çıkması mümkündür. Diğer durumların arasında epilepsi, körlük veya sağırlık da olabilir.

SEREBRAL PALSİ’NİN SEBEPLERİ NELERDİR?

Serebral Palsi’nin bilinen en sık sebepleri arasında hamilelik ve doğum sırasındaki bazı etkenler yer alır. Bu etkenler arasında erken (prematüre) doğum, gebe annede tansiyonun yükselmesi veya düşmesi, kan uyuşmazlığı, hamileyken geçirilen kanamalar ve enfeksiyonlar sayılabilir.

Uzamış ve zor bir doğum esnasında bebeğin oksijensiz kalması veya doğumdan sonra geçirilen ağır iltihabi hastalıklar, kafa darbeleri, yüksek ateş Serebral Palsi'ye yol açabilir. Yine de birçok vakada bu hasarın tam nedeni bilinmemektedir. Serebral Palsi’nin bilinen genel sebepleri şöyle sıralanabilir:

• Annede görülen enfeksiyonların anne karnındaki bebeği etkilemesi.
• Anormal gelişime yol açan kalıtsal gen mutasyonları.
• Beynin içinde veya çevresinde iltihaplanmaya neden olan bebek enfeksiyonları.
• Bir kaza veya düşmeden kaynaklanan kafa travması.
• İnme, yani gelişmekte olan beyne kan akışında bozulma.
• Rahimde veya yenidoğan olarak beyin kanaması.
• Zorlu bir doğum nedeniyle beyne giden oksijende eksiklik.

SEREBRAL PALSİ’NİN BELİRTİLERİ NELERDİR?

Serebral Palsi belirtileri hafif ve şiddetli arasında geniş bir yelpazede yer alır ve kişiden kişiye değişiklik gösterir. SP'li bazı insanlar yürümek ve oturmakta zorluk çekerken, diğerleri nesneleri kavrama ile ilgili sorunlar yaşayabilir. Belirtiler zamanla daha şiddetli hale gelebilir veya hafifleyebilir. Ayrıca, beynin etkilenen kısmına bağlı olarak farklı belirtiler de ortaya çıkabilir.

En sık görülen belirtiler şu şekilde sıralanabilir:

• Sık sık düşme
• Yutma problemleri
• Vücudun sadece bir tarafını tercih etme, nesneleri hep aynı elle tutma
• Yuvarlanma, tek başına oturma veya sürünme gibi motor beceri gelişiminde gecikmeler
• Kas tonusunda aşırı sertlik ya da gevşeklik gibi değişiklikler
• Konuşma gelişiminde gecikmeler ve konuşma zorluğu
• Kaslarda sertlik ve abartılı refleksler
• Ataksi olarak adlandıran kas koordinasyonu zayıflığı
• Titreme ve istemsiz hareketler ve körlük gibi nörolojik problemler

SEREBRAL PALSİ TİPLERİ NELERDİR?

Serebral Palsi’nin spastik, atetoid, ataksik, hipotonik ve karışık tip olmak üzere beş farklı formu bulunur. SP’nin her tipi, kendine özgü spesifik hareket bozukluklarına neden olabilir.

Spastik Serebral Palsi

SP’li kişilerin yaklaşık yüzde 80'ini etkileyen ve SP’nin en yaygın tipi olan Spastik Serebral Palsi; kaslarda sertliğe, abartılı reflekslere ve hareket zorluğuna neden olur. Spastik SP'li birçok insan, yürürken dizlerini bükme veya bacakları ile makas benzeri hareketler yapma gibi hareket anormalliklerine sahiptir. 

Atenoid Serebral Palsi

 Atetoid Serebral Palsi’ye sahip bireyler, vücut hareketlerini kontrol etmekte zorlanır. Hastalık özellikle kollarda, bacaklarda ve ellerde istemsiz, anormal hareketlere neden olabilir. Bazı durumlarda, yüz ve dil de etkilenir. Bu tip; kişinin yürümesini, oturmasını, yutmasını veya konuşmasını da zorlaştırabilir.

Hipotonik Serebral Palsi

Hipotonik tip, kas tonusunun azalmasına ve aşırı gevşek kaslara neden olur. Kollar ve bacaklar bir bez bebek gibi sarkık görünür. Bu tip bebeklerin baş kontrolleri yetersizdir ve nefes almakta zorlanabilirler. Konuşma zorluğu, reflekslerde zayıflık ve yürüme zorluğu gibi belirtiler gösterir.

Ataksik Serebral Palsi

SP’nin bu tipi denge ve derinlik algısı ile ilgili sorunlara neden olur. En az görülen tiptir ve genellikle düzensiz, sakar görünen istemli kas hareketleriyle karakterizedir. Bu forma sahip kişiler yürümek, nesneleri kavramak ve yazmak gibi motor işlevleri yerine getirmekte zorluk çekerler.

Karışık Tip

Bazı insanlarda farklı tiplerde görülen belirtilerin bir kombinasyonu görülür. Buna “Karışık Serebral Palsi” denir. Karışık tipteki vakalarının çoğu, spastik ve atetoid formların birleşimi şeklinde görülebilir.

SEREBRAL PALSİ’NİN TEDAVİSİ VAR MIDIR?

Serebral Palsi’nin kesin bir tedavisi yoktur çünkü oluşmuş beyin hasarını geriye döndürmek mümkün değildir. Fakat Serebral Palsili çocuk modern tıbbın destek tedavileriyle pek çok becerisini ilerletebilir. Tedavinin amacı, sınırlamaları iyileştirmek ve komplikasyonları önlemektir.

Serebral Palsili çocuklar ve yetişkinler bir tıbbi bakım ekibiyle uzun süreli tedaviye ihtiyaç duyarlar. Tedavide Çocuk Nörolojisi, Fizik Tedavi, Ortopedi, Çocuk Ruh Sağlığı, Beslenme, Beyin Cerrahisi, Göz, Kulak-Burun-Boğaz Bölümleri rol alır. Bu bölümlerin her birinin hastanın hayatını kolaylaştıracak katkıları olacaktır.

Kas gevşetici ilaçlar, fizik tedavi, çeşitli ortezler, botulinum toksini (botoks) enjeksiyonları, kas ve kemikleri ilgilendiren cerrahi işlemler ve kas-hareket-konuşma eğitim programları çocuğun durumuna göre seçilerek uygulanır.