Bağımsızlığa darbe

Yolları 3 yılda ayrıldı
Cumuhurbaşkanı Erdoğan, Murat Çetinkaya’yı TCMB Başkanlığı’na Nisan  2016’da atamıştı. 

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Başkanı Murat Çetinkaya, gece yarısı yayımlanan Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle görevden alındı. Çetinkaya’nın yerine yardımcısı Murat Uysal atandı. Çetinkaya’nın 4 yıllık görev süresinin dolmasına 10 ay kala görevden alınmasında, hükümetin talebine rağmen TCMB’nin faiz oranlarını indirmemesinin etkili olduğu öğrenildi. Başkanın, TCMB Yasası’nda sayılan nedenler gerçekleşmediği halde görevden alınması da tartışma yarattı. Atama kararında 375 sayılı KHK’nin ek 35. maddesi gerekçe gösterildi. Bu maddeye göre Cumhurbaşkanı üst kademe yöneticilerini, “kurumsal hedeflere ulaşılamaması nedeniyle” sürelerini tamamlamadan görevden alabiliyor.
Reuters, isminin verilmesini istemeyen bir hükümet yetkilisinin “Cumhurbaşkanı ve Maliye Bakanı, Çetinkaya’nın istifa etmesini istedi ancak Çetinkaya Merkez Bankası’nın bağımsız olduğunu hatırlatıp istifa etmeyi reddetti” dediğini yazdı.

Dava açabilir
Eski TCMB Başkanlarından Durmuş Yılmaz, kararı “Bankanın bağımsızlığına müdahale” olarak değerlendirdi. 2001’deki yasal değişikliği sonrası başkanın görevden alınması gibi bir uygulamanın hiç olmadığını hatırlatan Yılmaz, kararın piyasaları olumsuz etkiyeceğini, TL’de değer kaybına neden olabileceğini, sonuçlarının daha yüksek faiz, daha yüksek enflasyon ve daha az refah olarak döneceğini öne sürdü.
Yılmaz, TCMB Kanunu’nda görevden alma şartları bulunmamasına rağmen kararın veırildiğini belirtti. Karar için “siyasi” ve “Özerkliğine müdahale” diyen Prof. Dr. Metin Günday, Çetinkaya’nın Danıştay’da dava açabilceğini söyledi.
Prof. Dr. Korkut Kanadoğlu, Cumhurbaşkanın, yürürlükteki kanunu değiştirecek şekilde Cumhurbaşkanlığı kararnamesi (CBK) çıkarabileceği kabul edilse bile Anayasa’ya göre “kanunun açıkça düzenlediği alanlarda” cumhurbaşkanına bu yetkinin verilmediğini ve “CBK ile kanun hükmü çatışırsa kanunun uygulanması gerektiğini” hatırlatarak “Merkez Bankası Kanunun 28. maddesinin açık hükmüne aykırı karar çıkarıldığını” dile getirdi. Anayasa Mahkemesi’nin (AYM) kanunlar ile CBK arasındaki ilişkiye dair içtihadını bir an önce oluşturması gerektiğini vurgulayan Kanadoğlu, kararın AYM ve Danıştay tarafından incelenmesini istedi.

TL’yi düşürür faizi artırabilir
Birçok iktisatçı ve yatırımcı karar için “TCMB bağımsızlığına müdahale” dedi: 

Mahfi Eğilmez (iktisatçı): Kurumsal hedeflere ulaşamadığı gerekçesiyle görevinden alındı. Hedef yanlıştı. Maliye politikası, para politikası hedefinin tam tersi bir hedefe yönelmişti.
Erol Bilecik (eski TÜSİAD Başkanı): Üst düzey bir bürokratın gece yarısı kararnamesi ile görevden alınması, ülkemiz kurumlarının itibarı açısından hayli düşündürücü. Piyasaların bu gibi sürprizlere negatif tepki vermemesini diliyoruz.
Ümit Akçay (iktisatçı): 2001 sonrası başlayan bağımsızlık resmen son buldu.
Faik Öztrak (CHP Genel Başkan Yardımcısı): Bunu yapanlar ‘ekonomi yönetimimize güvenin’ deme hakkını kaybetmiştir. TCMB Saray’ın elinde tutsaktır. Nokta.
Uğur Gürses (iktisatçı): Seçim kaybeden Ankara maceracı yola hızla giriyor. Görevden almanın amacı belli. Para basılsın, hızla faiz düşürülsün isteniyor.
Timothy Ash (Stratejist): TCMB’nin güvenilirliği zaten ciddi hasar almıştı. Bu adım bunu daha da geriye götürdü. İronik ama bu adım faiz indirmesini de zorlaştırdı.
Paul McNamara (Fon yöneticisi): Olağanüstü aptalca bir adım. TL pazartesi çok kötü değer kaybedecek.
Financial Times: Murat Çetinkaya’nın süresi dolmadan bir yıl önce görevden alınması, Merkez Bankası’nın bağımsızlığı konusundaki soru işaretlerini artırıyor.

Faiz ve 40 milyar liralık yedek akçe
Çetinkaya’nın görevden, TCMB’nin yaklaşık 40 milyar lira olan yedek akçesinin Hazine’ye devredilmesine ilişkin yasa değişikliği hazırlıkları döneminde ve TCMB’nin 23 Temmuz’daki Para Politikası Kurulu toplantısı öncesinde alınması ayrıca dikkat çekti. 

TCMB Yasası’nın “yasaklar” başlıklı 27. maddesinde, “Başkanlık (Guvernörlük) görevi, özel bir kanuna dayanmadıkça banka dışında teşrii, resmi veya özel herhangi bir görev ile birleşemez. Bundan başka başkan (Guvernör), ticaretle uğraşamayacağı gibi, bankalar ve şirketlerde de hissedar olamaz. Hayır dernekleri ile amacı hayır, sosyal ve eğitim işlerine yönelmiş vakıflardaki görevler ve kâr amacı gütmeyen kooperatif ortaklığı bu hüküm dışındadır” hükmü yer alıyor. Başkan bu tür durumlarda görevden alınabiliyor.

Uysal, fiyat istikrarı vurgusu yaptı
Yeni Merkez Bankası Başkanı Murat Uysal, bankanın kanunla kendisine verilen görev ve yetkiler çerçevesinde temel amacı olan fiyat istikrarını sağlamaya odaklı para politikası araçlarını bağımsız bir şekilde uygulamaya devam edeceğini belirtti. Murat Uysal, önümüzdeki günlerde basın toplantısı düzenleyecek. 

9 Haziran 2016’da Merkez Bankası Başkan Yardımcılığına atanan Uysal, 1971’de İstanbul’da doğdu. Galatasaray Lisesi ve İ.Ü. İktisat Fakültesi’ni bitiren Uysal, Merkez Bankası’na atanmadan önce en son; Kasım 2011-Haziran 2016 arasında Halkbank’ta genel müdür yardımcısıydı.