Apple-Facebook anlaşmazlığı: Kişisel verilerin toplanması ve kullanımı, teknoloji devlerini nasıl karşı karşıya getirdi?

Bu hafta iPhone ve iPad'lere eklenecek yeni bir özellik Apple ile Facebook arasında büyük bir anlaşmazlığın da alevlenmesine yol açıyor.

Yeni özellik sayesinde kullanıcılar, Facebook gibi uygulamalar tarafından toplanan verilerin ticari amaçla kullanılmasına "Hayır" diyebilecek.

Bu da kullanıcı verileri ve bunların yönlendirdiği reklamlardan büyük kâr elde eden Facebook'un tepkisini çekiyor.

Apple ne yapıyor?

Anlaşmazlık her iPhone ve iPad'de bulunan ve aygıtın reklamcılar tarafından tanınmasını sağlayan özgün tanımlayıcı, kısa adıyla IDFA (reklamcılar için tanımlayıcı) özelliğiyle ilgili. Facebook gibi kullanıcı verilerini reklamcılara satan şirketler bu IDFA'ları hem reklam hedeflemek hem de etkisini ölçmek için kullanıyor.

IDFA ayrıca Facebook'un kullanıcıların internette izini sürmekte kullandığı türden teknolojilerle de eşleştiğinde, hakkınızda edindiği bilgilerin boyutu iyice büyüyebiliyor.

Fakat bu hafta çıkacak olan iOS 14.5 ile sağlanacak yeni Uygulama İzleme Şeffaflığı (App Tracking Transparency) özelliği, uygulama şirketlerini, belli bir iPhone ya da iPad'i kullanıcısından açıkça IDFA'sını kullanmak için izin istemeye mecbur bırakacak.

Yapılan araştırmalar Facebook'un kullanıcılara bu soruyu sorması halinde, yüzde 80 "Hayır" cevabı alacağını gösteriyor.

Facebook'un sizi gezindiğiniz internet siteleri ve başka uygulamalar üzerinden hali hazırda ne ölçüde izlediğini öğrenmek istiyorsanız, uygulamanın içinde bunu "Facebook dışı faaliyetler" başlığı üzerinden görmeniz mümkün.

Apple neden değişiklik yapmak istedi?

Apple müşterilerinin verileriyle pek ilgili değil çünkü kârını reklamlar değil daha ziyade cihazlar ve uygulamaların satışından elde ediyor. İlaveten, kendisini evvel eski "özel hayatın mahremiyetine önem veren şirket" imajıyla sunuyor.

2010 yılında Apple'ın kurucularından Steve Jobs, kimilerinin kendileri hakkındaki verilerin ne kadar paylaşıldığına aldırmadığını kabul etti ama insanlara bu verilerin nasıl kullanıldığı konusunda daima bilgi verilmesi gerektiğini söyledi.

Jobs o konuşmasında "Özel bilgilerin gizliliği, insanların neye imza attığını net bir şekilde bilmesi ve tekrar tekrar, her defasında bunun sorulması anlamına geliyor" demişti.

Daha yakın zamanda ise şirketin şu anki CEO'su Tim Cook, Facebook'a atıfta bulunduğunu pek de gizlemeden "Eğer bir işletme kullanıcılarını yanıltmak, veri sömürüsü, seçeneksiz seçenekler üzerine inşa edilmişse, övgümüzü haketmez, kendisini değiştirmesi gerekir" demişti.

Apple sistemlerine özel bilgilerin gizliliğini koruyacak özellikler yerleştiriyor. Internet tarayıcısı Safari kendiliğinden üçüncü şahıs/site çerezlerini (tanımlayıcı verilerini) engelliyor ve geçen yıl Apple iOS'e uygulama sağlayan şirketleri hani verileri topladıklarını Apple internet satış sitelerinde bildirmeye zorladı.

Facebook ne yapacak?

Facebook Apple tarafından yapılan son güncellemenin, reklam ağı yoluyla kazandığı parayı yarıya indirebileceği ve bunun da en çok küçük işletmeleri etkileyeceği yolunda uyarıda bulundu.

Şirket ayrıca reklamcılarla veri paylaşmanın, kullanıcılara "daha gelişkin hizmet vermekte" hayati önem taşıdığını da ilei sürüyor.

Facebook, Apple'ı reklam gelirlerinin önünü kesip, uygulama firmalarını abonelik gibi, kendisinin de yüzde alabileceği paralı kullanım yollarına zorlamakla suçluyor ve bunu ikiyüzlülük diye niteliyor.

Böyle sıkıştığı durumlarda hep yaptığı gibi Facebook bu konuda da tam bir karşı saldırı kampanyasına geçti.

Aralık ayında ulusal gazetelere verdiği ilanlarda, küçük işletmelerin, salgın dönemini, kullanıcıları hedefleyen özel reklamlar sayesinde aştıkları yönündeki ifadelerine yer vermişti.

Son blog paylaşımında değişiklikleri kabul etmiş görünen Facebook "yeni reklamcılık deneyimleri ve ölçüm protokolleri" vadediyor. Dijital reklam verenlerin veri toplama ve kullanma biçimlerinin, daha az veriye dayanacak şekilde geliştirilmesi gereğini itiraf ediyor.

Neden önemsemeliyiz?

Son yıllarda hükümetler ve düzenleyici kurumların, internet siteleri, uygulamalar ve sosyal medya şirketleri çevresindeki ekosistemin bu derece karmaşık ve kapsayıcı olmasından duydukları kaygı giderek artıyor.

İşte düşündürücü bazı gerçekler:

• Apple tarafından hazırlatılan bir rapora göre, ortalama bir akıllı cihaz uygulamasında, işi sadece sizin internet verilerinizi toplayan ve paylaşmak olan altı tane "izleyici" var
• Bazı uygulamalar size verdikleri hizmetin gerektirdiğinden çok daha fazla veri toplamak için sizden erişim izni istiyor. Örneğin TikTok hakkında çocuklar hakkında çok geniş veri topladığı gerekçesiyle İngiltere'de yetkililer tarafından açılmış bir dava var
• Cracked Labs adlı araştırma şirketinin raporuna göre herhangi bir veri tüccarının elinde tahminen 700 milyon tüketici hakkında veriler bulunuyor

Sektörde neler konuşuluyor?

Çoğunluk iOS güncellemesi olmasa bile değişimin artık kaçınılmaz olduğunu düşünüyor.

Medium dergisine yazan teknoloji danışmanı Max Kalmykov, reklamcıların kendilerini gelmekte olan "özel bilgilerin korunması odaklı dijital reklamcılık dönemine" hazırlaması gerektiğini yazdı.

Bu, yazara göre, örneğin, moda ürünlerinin internette her türlü sayfada değil sadece modayla ilgili sayfalar açıldığında görünmesi yani bağlamlı reklamcılığı da içerebilir.

Bunlar konuşulurken Apple da reklam sektörünü desteklediğini, reklamcılara kullanıcıların kişisel bilgilerini paylaşmadan başarılı bir reklam kampanyasının nasıl yapılabileceğini gösteren ücretsiz yollar da sunduğunu söylüyor.

Google dahil bazı şirketler internet tarayıcılarına yapılacak eklentilerle, izleme sonucu elde edilen bilgilerin kişisel değil benzer alışkanlıklarda kalabalık gruplar oluşturularak kullanılması dolayısıyla, tek tek insanların bilgilerinin korunması fikri üzerinde çalışıyor.

Ama Firefox ve Mozilla gibi diğerlerinin bu fikre sıcak yaklaşmadığı anlaşılıyor.