Aort damarı yırtılması nedir?

16 Şubat 2021 tarihinde, 83 yaşında hayatını kaybeden ünlü psikolog ve yazar Doğan Cüceloğlu’nun ölüm nedeni aort damarı yırtılması olarak belirlendi. Aynı şekilde Oya Aydoğan da, aort damarı yırtılması sebebiyle beş yıl önce hayata veda etmişti.

Peki özellikle sigara içenlerin, yüksek tansiyon, şeker ve kalp hastalarının riskli gruplarda olduğu aort damarı yırtılması nedir? Aort damarı yırtılması neden olur, belirtileri nelerdir?

VÜCUDUN EN BÜYÜK ATAR DAMARI: AORT DAMARI

Aort damarı, vücudumuzun en büyük atar damarıdır. Aynı şekilde kalpten çıkan ve tüm vücuda kanın yayılmasını sağlayan ana damardır. Bu damar yapı olarak üç katmandan oluşur. İlk katman, kanın asıl olarak akmakta olduğu kısımdır, damarın en dış kısmı ile bu ilk katman arasında da bir ikinci katman yer alır.

Aort yırtılması olarak tanımlanan sendromda ise yaşanan durum kanın akmakta olduğu ilk katmandan kendisine bir başka yol bularak ikinci katmana sızması ve akış ile birlikte katmanları birbirinden ayırmasıdır. Kanın bulduğu yeni yolda hızlı bir şekilde akmasıyla, damar yırtılır. Aortun en dış katmanının da patlama durumunda ise, hastanın yaşama ihtimali oldukça düşer. Kalpte çıktığı noktada yaklaşık 3 cm çapında olan aort damarının iç kısmından yırtılması aort diseksiyonu olarak tanımlanır. Dünya çapında 1 milyonda 5 ila 30 arasında görülen aort diseksiyonu çoğunlukla 40 yaş üzerindeki hipertansif yani yüksek tansiyon hastalığı olan kişilerde görülür. Aort anevrizması olarak da bilinen aort damarı yırtılması, nadir görülen bir durum olmakla beraber ölümcüldür ve hayati tehlike söz konusudur.

ERKEKLERDE DAHA SIK GÖRÜLÜYOR

Aort yırtılması ya da tıp dilindeki adıyla aort diseksiyonu, hızlı tanı ve tedavi gerektiren, ölümle sonuçlanma olasılığı yüksek, kardiyovasküler bir hastalıktır. Aort diseksiyonu çoğunlukla kötü seyirlidir, ani şok ve ölümle sonuçlanabilir. Aniden gelişen şiddetli göğüs ağrısı ile karakterize olan hastalıkta kişi ağrıyı yırtılır tarzda olarak tanımlar. Nadir görülen bu hastalık, kadınlara kıyasla erkeklerde 2-3 kat daha fazla görülür.

Stanford sınıflaması ve DeBakey sınıflaması olmak üzere iki farklı şekilde incelenir. Stanford sınıflamasında tip A ve tip B olmak üzere iki farklı tür bulunur. Tip A aort diseksiyonu, çıkan aortta meydana gelen yırtılmaları tarif ederken tip B aort diseksiyonu, inen aortta oluşan yırtılmaları ifade etmek için kullanılır. DeBakey sınıflamasında ise tip 1, 2 ve 3 olmak üzere 3 farklı tür bulunur. Tip 1 çıkan aort, aortik ark ve inen aortta oluşan yırtılmaları, tip 2 yalnızca çıkan aortta ve tip 3 sadece inen aortta oluşan diseksiyonu tanımlamak için kullanılır. Günümüzde çoğunlukla DeBakey sınıflamasında bulunan tip 1, tip 2 ve tip 3 türleri kullanılır.

AORT DAMARI YIRTILMASI NEDEN OLUR?

Aort yırtılmasının en önemli etkeni yüksek tansiyondur. Kontrol altına alınmayan hipertansiyon, damar içi basıncının artmasına yol açar. Bu da zamanla aort damarına binen yükün artmasına neden olarak aort yırtılmasına sebep olabilir. Aort yırtılmasının yaygın olarak görülen bir diğer nedeni de damar sertliğidir. Tıp dilinde ateroskleroz olarak tanımlanan hastalıkta, kişinin damarları içinde plak birikimi oluşur. Bu da damarın esnekliğini kaybetmesine yol açar. Trafik kazası gibi ani gelişen travmalara bağlı olarak da aort yırtılması görülebilir. Ayrıca aort damarının bir bölümünün yeterince gelişememesi, damardaki yapısal farklılıklar, aort damarı ile alakalı olarak operasyon geçirmiş olmak, bağ dokusu hastalıkları ve bazı genetik faktörler aort diseksiyonuna yol açabilir.

AORT YIRTILMASI BELİRTİLERİ NELERDİR?

Aort damarı yırtılması vakalarının yaklaşık olarak yüzde 40'ı ani ölümle sonuçlanır. Geriye kalan yüzde 60'lık kesimin tedavi şansı, aort diseksiyonunun tipi, yaygınlığı ve hastaneye ne kadar hızlı getirildiğine bağlı olarak farklılık gösterir. Aort diseksiyonu varlığında sık görülen belirtilerin bir kısmı şu şekilde sıralanabilir:

• Göğüs bölgesinde yırtılma tarzında ağrı,
• Göğüs kemiğinin hemen arkasında ağrı,
• Ağrının yayılır nitelikte olması,
• Nefes darlığı,
• Bayılma,
• Kan basıncının artması ya da azalması,
• Kalp çarpıntısı (Taşikardi),
• Kol ve bacaklarda kan basıncı farklılığı,
• Ses kısıklığı,
• Terleme,
• Hâlsizlik

AORT YIRTILMASI NASIL TEDAVİ EDİLİR?

Aort diseksiyonu tedavisi ilaçlı, endovasküler ya da cerrahi yöntemlerle yapılır. Kişinin klinik bulgularına bağlı olarak tedavi, ilaçlı olarak yapılabilir. Öncelikli olarak kan akışı bozulmadan kalp atımı azaltılır ve aort diseksiyonunun yayılımı önlenir. Yüksek tansiyon kontrol altına alınır. Endovasküler tedavi ise hastaya stent takılması olarak tanımlanabilir. Farklı bir damardan girilerek, aort damarında diseksiyon olan bölgeye ulaşılır. Stent, damar içine yerleştirilir. Böylece kan, damar içindeki stentten geçerek damardaki hasarlanmayı önler.

İlaçlı tedavinin yetersiz kaldığı ya da stent için uygun olmayan vakalarda ise cerrahi yönteme, yani açık ameliyat yöntemine başvurulur.