Ali Tezel anlattı: GSS borcu olan yurttaşlar ne yapmalı?

2020 ile birlikte gündeme gelen GSS borcu nedir? GSS borcu çıkan yurttaşlar ne yapmalı? İtiraz etmek mümkün mü? Sosyal Güvenlik Müşaviri Ali Tezel, Cumhuriyet’e anlattı.

“ZORUNLU’ GENEL SAĞLIK SİGORTASI: İYİ BİR ŞEY OLSAYDI ZATEN ZORUNLU TUTULMAZDI”

GSS borcu neye göre ve nasıl oluşuyor?

Yeni yılla birlikte Genel Sağlık Sigortası borcu olan Bağ-Kur'lular yani esnaflar, işverenler artık sağlık yardımını alamayacaklar. Vergi mükellefi olan, esnaflık yapan, limited şirket ortağı olan, anonim şirket ortağı ve yönetim kurulu ortağı olan birisi Bağ-Kur'ludur. Hem emeklilik primi öderler, hem sağlık primi öderler. Bunun da kısa adı GSS (Genel Sağlık Sigortası) primidir. Şimdi yeni parti kuran Ahmet Davutoğlu, 2015 yılında çıkardığı yasayla; "Bağ-Kur'lular yani esnaflar, prim borcu olsa bile sağlık hizmetlerinden faydalansınlar" dedi. Doğru bir karardı. Bu kanun, bu yılın sonunda bitti. Artık esnaflar, şirket ortakları, Bağ-Kur'lular; Sosyal Güvenlik Kurumu'na GSS borcu ve emeklilik borcu varsa, sağlık hizmetlerinden faydalanamayacak. GSS'nin resmi adı "Zorunlu Genel Sağlık Sigortası"dır. Herhangi bir sosyal güvencen yoksa, yani SSK'lı değilsen, Bağ-Kur'lu değilsen, memur değilsen, onların kızı veya oğlu değilsen, eşi değilsen ve sağlık yardımı alamıyorsan; bu durumda her ay devlete Genel Sağlık Sigortası primi ödemek zorundasın. Şimdi bu 90 TL oldu.

Örneğin bir kadın 1 Ekim 2008 öncesi doğmuşsa evli değilse, çalışmıyorsa, anne-babası üzerinden sağlık yardımı alma hakkı ömür boyu vardır. Ancak 1 Ekim 2008'den sonra doğmuşsa; 18 yaşına gelinceye kadar anne-baba üzerinden sağlık yardımı alabilir. 18'den sonra liseyi okuyorsa 22 yaşına kadar, üniversiteyi okuyorsa 25 yaşına kadar anne-baba üzerinden sağlık yardımı alma hakkı vardır. Ama 25'ten sonra; ya evlenecek ve sosyal güvencesi olan birisi olacak, ya çalışacak ya da Zorunlu Genel Sağlık Sigortası primi ödeyecek, ayda 90 TL. Bu sebeple, Zorunlu Genel Sağlık Sigortası'nın anlamını ben şöyle görüyorum; bir şey iyiyse zaten insanlar koşar, zorunlu tutulmaz. Ama bir şey kötüyse, devlet onu zorunlu tutar. O yüzden Zorunlu Genel Sağlık Sigortası böyle bir şeydir. Yani şu anda bir kişi anne, baba veya eş üzerinden sağlık yardımı alamıyorsa, çalışmıyorsa, sağlık primi ödemek zorunda; adı da Genel Sağlık Sigortası. Burada en çok zor kısım şu; işsiz evlat vergisi dediğimiz bir vergi var. O da şu; çocuğunuz var, işe girememiş ve 18'ini bitirmiş, okumuyor veya 25'i geçmiş okuyamamış; her ay 90 TL sağlık primi ödemek zorunda. Çocuğun işi yok zaten, bu parayı kim ödeyecek? O yüzden adı işsiz evlat vergisidir. Emekli olan anne-baba veya çalışan anne-baba, evladı için Zorunlu Genel Sağlık Sigortası primini her ay devlete ödemek zorunda Aksi takdirde çocuğu sağlık hizmetlerinden faydalanamaz.

GSS borcu çıkan yurttaşlar ne yapabilir?

Birincisi, Gelir Vergisi Testi. Eğer Gelir Testi'ne girerse ve ailenin (kişinin değil) kişi başına düşen geliri net asgari ücretin 3'te 1'inden az ise, sağlık primi ödemeyecek. Eskiden biz ona 'yeşil kartlılar' diyorduk, şimdi 61 g'liler diyoruz. Bu durumda onlara dahil olacak, yani prim ödemeyecek ama sadece devlet hastanesine gidebilir, özel hastaneye gidemez. İkincisi, gelir testine girmez; o zaman her ay 90 TL ödeyecek ve sağlık hizmetlerinden faydalanacak. Başka yolu da yok.

Yurttaşlar borcu olup olmadığını nasıl kontrol edebilir?

E-devlet şifresi ile Sosyal Güvenlik Kurumu'nun web sayfasına girerek "Genel Sağlık Sigortası Prim Borcu Sorgula" kısmından görebilir. Benim e-devlet'im yok diyorsa, herhangi bir Sosyal Güvenlik Kurumu'na gidip oradan öğrenebilir. Ya da herhangi bir hastaneye gidip muayene olmak istiyorum dediğinde, ona "Senin GSS borcun var, 3 bin TL. Seni muayene edemeyiz, cebinden ödeyeceksin" diyecekler. Kısacası 3 yolu var; E-devlet, SGK, hastane.

“İTİRAZ HAKKI YOK AMA GELİR TESTİ VAR”

Yurttaşın itiraz hakkı var mı? Varsa nasıl itiraz edebilir?

Yurttaşın itiraz hakkı Zorunlu Sağlık Sigortası'nda yok. Ama Gelir Testi'ne girme hakkı var. "Benim gelirim zaten çok az, ben fakirim, bu sebeple Gelir Testi'n gireceğim" der. Eğer ailesinin kişi başına düşen geliri asgari ücretin 3'te 1'inden az ise, bu sefer prim ödeme zorunluluğu ortadan kalkacak. Ama geçmişe yönelik borçlar konusunda yapacak bir şey yok. Ya onları ödeyecek, ya evlenecek, ya işe girecek ya da emekli olacak. Başka yolu yok.

“YURTTAŞA ÖL MÜ DİYELİM?”

Yaklaşık 5 milyon kişinin mağdur olduğu söyleniyor. Peki çözüm ne olmalı?

Çözüm şu, Bağ-Kur'lular adına söylüyorum. 1 Ocak'tan itibaren esnafın, şirket ortağının, Bağ-Kur'luların GSS prim borcu varsa sağlık hizmetlerinden faydalanamayacak diyoruz. Onu sağlıktan faydalandırmıyoruz ama her ay da GSS borcu çıkarıyoruz. Arkadaş, sen zaten bana her ay GSS borcu çıkarıyorsun, ileride bunu alacaksın. Niye sağlıktan faydalandırmıyorsun? Sağlıktan faydalandır ki, ben de prim borcumu yine zamanında ödeyeyim. Krizde olduğumuzu söylemiyorlar ama esnaf krizde, iş insanları krizde. Zaten zar zor geçiniyorlar. Bir de devlete olan emeklilik ve GSS prim borçları sebebiyle, onları sağlık hizmetlerinden faydalandırmıyorsan, ona o zaman "öl" diyorsun. "Öl" mü diyelim?