Ali Ekber Yıldırım ekonomik krizinden çıkış yollarını açıkladı

Dünya gazetesi yazarı Ali Ekber Yıldırım, “Ekonomik krizden çıkışın reçetesi tarım olabilir mi” başlıklı bir yazı kaleme aldı.

Yıldırım yazısında, Merkez Bankası Başkanı’nın değişimiyle başlayan TL’deki değer kaybı üzerine Türkiye’nin çıkış yollarını yazdı.

“Ekonomiyi sadece döviz, faiz, borsa üçgeninden ele alanlar için krizden çıkış için tarımın önemi elbette pek inandırıcı gelmeyecektir” diyen Yıldırım, krizden çıkış yolunun tarımdan geçebileceğini söyledi.

Yıldırım’ın yazısı şöyle:

Ekonomiyi sadece döviz, faiz, borsa üçgeninden ele alanlar için krizden çıkış için tarımın önemi elbette pek inandırıcı gelmeyecektir. Ancak, Türkiye'nin sahip olduğu tarımsal potansiyel doğru politikalarla ve iyi bir planlama ile değerlendirildiğinde krizden çıkış için önemli bir avantaj sağlayacağı çok açık.

Koronavirüs ile birlikte dünyada gıda ve tarımın öneminin ne kadar arttığı bir kez daha görüldü. Dünya gıda fiyatları son 6 yılın zirvesinde. İthalat yerine üreten bir Türkiye'nin bugün ekonomide çok daha iyi yerlerde olacağı inkâr edilemez bir gerçek.

Yıllardır uygulanan ekonomi politikalarında tarımın potansiyeli, gücü, önemi hep yok sayıldı. Ülkeye döviz kazandıracak en önemli sektörlerden birisinin tarım ve gıda olduğu bilinçli veya bilinçsizce görmezden gelindi. Üretmek yerine ithalata dayalı bir politika ile tarım yok edilmeye çalışılıyor.

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), 18 Mart 2021'de "Bitkisel Ürün Denge Tabloları"nı yayınladı. Bu tablolarla Türkiye'nin hangi ürünlerde kendisine ne kadar yeterli olduğu, üretim, ithalat, ihracat verileri ayrıntılı olarak yer alıyor. Genellikle hangi üründe kendimize ne kadar yeterliyiz verisi üzerinden ele alınan bu tabloların detaylarına inildiğinde bazı gerçekler su yüzüne çıkıyor.

TAHILLARDA KENDİNE YETERLİLİK DÜŞÜK

Öncelikle genel bir değerlendirme ile tabloların bize anlattıklarına bakalım. Tahıl ürünlerinde Türkiye, kendine yeterli değil. TÜİK’in verilerine göre, toplam tahıl ürünlerinde 2019-2020 piyasa döneminde yurt içi üretimin yurt içi talebi karşılama derecesi (yeterlilik derecesi) yüzde 87,8 olarak gerçekleşti. Toplam tahıl üretiminde en büyük paya sahip olan buğdayın yeterlilik derecesi yüzde 89,5, yem sanayinin en önemli girdilerini oluşturan arpanın yeterlilik derecesi yüzde 94,8, mısırın yeterlilik derecesi yüzde 75,5, soyanın yeterlilik derecesi ise sadece yüzde 4,7 olarak gerçekleşti.

SEBZE VE MEYVELERDE YETERLİLİK ÇOK YÜKSEK

Sebze ve meyvelerde kendine yeterlilik çok yüksek. Türkiye'nin dünyada birinci olduğu incir, fındık, kayısı gibi ürünleri çok az tüketiyor. Bu ürünlerde kendine yeterlilik yüzde 500'lerin üzerinde. Bu ürünler aynı zamanda Türkiye'nin geleneksel ihraç ürünleri. Meyveler ve içecek bitkilerinde 2019-2020 piyasa döneminde en yüksek yeterlilik derecesi yüzde 617,9 ile incir ilk sırada. Turunçgiller grubunda yer alan meyvelerin tamamında kendine yeterlilik yüzde 100'ün üzerinde.

Toplam sebze ürünlerinde, 2019-2020 piyasa döneminde yurt içi üretimin, yurt içi talebi karşılama derecesi yüzde 107,2 oldu. Sebzelerde en yüksek yeterlilik derecesi havuçta yüzde 117,7 olurken, kuru soğanda yüzde 113,1, sakız kabakta ise yüzde 111,6 olarak gerçekleşti. Buğdayda kayıp 1.5 milyon ton

Bu genel bilgilerden sonra bazı ürünlere detaylı olarak bakmakta yarar var. En çok konuşulan ürünlerden birisi buğday. TÜİK verilerine göre; 2019-2020 sezonunda Türkiye, 6.8 milyon hektar alanda 19 milyon ton buğday üretti. Üretilen buğdayın 1 milyon 45 bin tonu hasat sırasında kayboldu. Hasat kayıplarının önlenmesi çok önemli.

Üretilen 19 milyon ton buğdayın 17 milyon 955 bin tonu kullanılabilir durumda. 2019-2020 sezonunda Türkiye toplam 10 milyon 793 bin 317 ton buğday ithalatı yaptı. İthalatla birlikte buğday arzı 28 milyon 748 bin 317 ton.

Yurt içi kullanım miktarı 20 milyon 69 bin ton. Bu buğdayın 16 milyon 34 bin tonu tüketim amaçlı değerlendiriliyor. Tohumluk olarak 1 milyon 232 bin ton kullanılıyor. Yemlik olarak kullanılan buğday miktarı 2 milyon 267 bin ton. Hasat kayıpları 1 milyon 45 bin ton olurken, işleme ve diğer kullanımlar sırasındaki kayıp miktarı da 535 bin 673 ton. Buğdayda 19 milyon ton üretiyoruz ama bunun 1 milyon 580 bin 673 tonunu kaybediyoruz. Buğdaydan elde edilen, un, makarna, bulgur ve diğer ürünlerin buğday eşdeğeri ihracatı 7 milyon 530 bin ton.

Türkiye'de kişi başına yıllık 192,8 kilo buğday tüketiliyor. Buğdaydaki yeterlilik derecesi yüzde 89.5. Yani Türkiye buğdayda kendine yeterli değil.  Yapılması gereken üretimi artırmak. Ama aynı zamanda hasat ve diğer kayıpların minimum düzeye indirilmesi için çalışmak gerekiyor.

YAĞLI TOHUMLARDA BÜYÜK DENGESİZLİK VAR

TÜİK’in yayınladığı denge tablolarında yağlı tohumlarla ilgili veriler çok çarpıcı.

Bu yıl çok gündemde olan ayçiçeği tohumu ve ayçiçeği yağı ile ilgili Türkiye'nin durumu hiç de iç açıcı değil. 2019-2020 sezonunda Türkiye'nin ayçiçeği üretimi 2 milyon 100 bin ton. Üretim kayıpları 16 bin 800 ton. Kullanılabilir üretim 2 milyon 83 bin 200 ton. İthalat 3 milyon 301 bin 308 ton. Türkiye ürettiğinden çok daha fazlasını ithal ediyor.

Toplam arz 5 milyon 384 bin 508 ton. Türkiye'nin tüketimi 3 milyon 385 bin 497 ton. Tohumluk olarak 11 bin 289 ton kullanılıyor. İhracat 1 milyon 939 bin 887 ton. Kişi başına tüketim 40.7 kilo. Ayçiçeğindeki yeterlilik derecesi ise yüzde 60.1 olarak belirlendi.

SOYADA YETERLİLİK SADECE YÜZDE 4.7

Hem gıda hem de yem sektöründe yaygın olarak kullanılan soyada Türkiye yaklaşık 3 milyon 150 bin ton kullanımı var. Bunun sadece 150 bin tonunu üretiliyor. Soya ithalatı 3 milyon 38 bin ton. Soyanın 1.6 milyon tonu yemlik,1 milyon 485 bin tonu endüstride kullanılıyor. Soyadaki yeterlilik oranı yüzde 4.7 oldu.

BAKLİYATTA POTANSİYEL DEĞERLENDİRİLEMİYOR

Bakliyat ürünlerinde toplam üretim 1 milyon 230 bin ton. İthalat ise 569 bin ton. Kişi başına bakliyat tüketim 13.6 kilogram. Yeterlilik derecesi ise yüzde 94.7 oldu.

Bakliyat ürünlerinde en çarpıcı olanı kırmızı mercimekte yaşananlar. Türkiye, 310 bin ton kırmızı mercimek üretirken bunun 8 bin 60 tonunu hasat sırasında kaybediyor.

Kullanılabilir 301 bin 940 ton mercimek üretimine karşılık, 479 bin 863 ton ithalat yapıldı. Kişi başına mercimek tüketimi 4.6 kilo. Yeterlilik derecesi ise yüzde 71.7 olarak gerçekleşti.

KURU MEYVELERDE BÜYÜK AVANTAJ

Türkiye'nin en iyi durumda olduğu ürünler kuru meyveler. Yeterlilik derecesinin en yüksek olduğu ürün incir. İncirde 310 bin ton üretim, 45 bin ton tüketim, 256 bin ton ihracat var. Yani yemiyoruz ihraç ediyoruz. Kişi başına incir tüketimi yıllık 500 gram. Benzer bir durum kayısıda var. Kayısı üretimi 863 bin 856 ton, tüketim 194 bin ton ve ihracat 533 bin ton. Kişi başına kayısı tüketimi 2.3 kilo.

Fındıkta kendine yeterlilik yüzde 563.9 olurken, kestanede yüzde 120.9 oldu. Türkiye dünyanın en çok fındık üreten ülkesi fakat kişi başına yıllık sadece 1.6 kilo fındık tüketiliyor. Cevizde kendine yeterlilik yüzde 72.7 olmasına rağmen kişi başına 3.5 kilo ceviz tüketiliyor. Bademde yeterlilik derecesi yüzde 78,7 kişi başına tüketim ise 2.2 kilo.

TURUNÇGİLLERDE İHRACAT ORANI YÜKSEK

TÜİK verilerine göre greyfurt, limon, mandalina ve portakalı kapsayan turunçgillerde toplamda kendine yeterlilik oranı yüzde 174,4 seviyesinde. En dikkat çeken ürün bu grupta greyfurt. Türkiye 249 bin 185 ton greyfurt üretiyor, bunun 5 bin 482 tonu üretim sırasında kaybediliyor. Kullanılabilir 243 bin ton 703 ton greyfurtun 188 bin 189 tonu ihraç ediliyor. Kişi başına greyfurt tüketimi 600 gram. Greyfurtta kendine yeterlilik derecesi 424,9 kilo. Mandalinada üretim 1 milyon 400 bin ton, kayıp 15 bin 400 ton. Tüketim 547 bin 243 ton, ihracat 832 bin 246 ton. Kişi başına tüketim 6.6 kilo. Yeterlilik derecesi yüzde 232,8 oldu.

Tarımda denge tabloları sadece yeterlilik düzeyi değil, ayrıntılara inildiğinde tarımda uygulanacak politika için çok önemli ipuçları veriyor. Hep söylenen ama bir türlü gerçekleştirilemeyen ürün deseni, üretim planlaması bu veriler ışığında ele alınarak politika oluşturulabilir. Tarım, ekonomik krizden çıkış için en önemli sektör olabilir.